20 гадоў таму Салей ірваўся за Кубкам Стэнлі – праз траўмы ў складзе аўтсайдэра з процьмай авертаймаў і вынасам будучага трэнера зборнай Беларусі
Часам гуляў па 54 хвіліны за матч.
У НХЛ працягваецца рэгулярны сезон - плэй-оф наступіць толькі праз два месяцы. І ўпершыню нядрэнны шанец паспрабаваць гульні ў Кубку Стэнлі мае беларускі форвард «Нью-Джэрсі» Ягор Шаранговіч - раней пры ім каманда не трапляла ў матчы на вылет, а зараз ідзе трэцяй ва Ўсходняй канферэнцыі з нядрэнным адрывам ад памежнага восьмага месца. Сёмае пакуль што займае «Вашынгтон» Аляксея Пратаса – але нават калі клуб патрапіць у плей-оф, не факт, што там згуляе непасрэдна беларускі нападаючы, які ўжо не раз спускаўся ў фарм.
Тым часам самаму пасьпяховаму выступу ў Кубку Стэнлі беларускага хакеіста вось-вось споўніцца 20 гадоў. У 2003-м Руслан Салей першым з суайчыннікаў згуляў у фінале плэй-оф - і дагэтуль ніхто больш з беларускіх хакеістаў гэтага не дамагаўся. Успомнім, як да свайго дасягнення ў пачатку стагоддзя ішоў гулец зборнай нашай краіны - праз траўмы ў складзе каманды-аўтсайдэра, якая любіла зацягваць матчы.
Сезон-2001/02 не прынёс "Анахайму" радасці. Каманда з Каліфорніі, заснаваная карпарацыяй Disney ў 1993-м (у Анахайме размешчаны першы «Дыснэйлэнд», а афіцыйную назву «Магутныя качкі» ўзялі з папулярнага ў Амерыцы мультфільма студыі), трэці сезон запар не патрапіла ў плэй-оф, заняўшы толькі 13-е месца ў Заходняй канферэнцыі. Услед рушыла змена галоўнага трэнера - 60-летняга Браяна Мюрэя змяніў 39-летні коуч фарма «Анахайма» Майк Бэбкак, у якога не было досведу ў НХЛ.
Мюрэй не сышоў з клуба, а стаў яго генеральным менеджарам. У гэтай ролі спецыяліст дапамог як след узмацніць склад: «Магутныя качкі» захавалі лідара нападу Пола Карыю, вымянялі да яго Петра Сікору і падпісалі вольным агентам дасведчанага Адама Оўтса. Іншыя здзелкі таксама дазвалялі верыць, што на гэты раз «Анахайм» усё ж патрапіць у плэй-оф. У ліку тых, хто падпісаў новыя кантракты, быў і Салей: абаронца, абраны на драфце-1996 пад дзявятым нумарам, з тых часоў гуляў толькі ў адным клубе НХЛ, і перад сезонам заключыў чарговую дамову на два гады і 3,35 мільёна долараў, з якіх у сезоне-2002/03 беларусу належыла атрымаць 1,6 мільёна.
«Мая мэта - перш за ўсё дапамагчы камандзе патрапіць у плэй-оф. Іншы вынік будзе адназначна расцэнены босамі «Анахайма» як правал. Я гатовы да сезона на сто працэнтаў. Не баюся здацца нясціплым: мае пазіцыі ў аснове "Анахайма". Бэбкак поўны энергіі і энтузіязму. З нашым «фармам» ён дамагаўся поспехаў, дык чаму, хачу запытацца, у яго не павінна атрымацца з «Майці Дакс»?» - разважаў Салей у інтэрв'ю перад сезонам.
У сезоне Бэбкок адразу пачаў тасаваць спалучэнні гульцоў на лёдзе - Салею давялося гуляць без пастаяннага партнёра (з гэтай нагоды абаронца казаў, што галоўнае - час на пляцоўцы, а з кім - ужо не так важна), а таксама па бачанні трэнера ён стаў асноўным у брыгадзе меншасці. Да пары ўсё было добра - беларус атрымліваў каля 20 хвілін гульнявога часу за матч, а каманда трымалася ў зоне плэй-оф. Аднак у канцы лістапада, неўзабаве пасля 28-га дня нараджэння, Салей траўмаваў спіну пасля гульнявога стыку і паспяшаўся з вяртаннем - на лёдзе зноў пацягнуў мышцы і прапусціў яшчэ тры тыдні.
Неўзабаве пасля гэтага Руслан усё ж правёў юбілейную, 400-ю, сустрэчу ў рэгулярных сезонах НХЛ. Праўда, яна ўвайшла ў серыю з пяці паразаў "Анахайма" запар, па выніках якой каманда выбыла з топ-8. Аднак Салей верыў, што каманда выберацца з крызісу, - і неўзабаве 12 перамог на адрэзку ў 16 матчаў значна ўмацавалі пазіцыі "Магутных качак". А Руслан яшчэ і замацаваўся ў стартавым звяне з новым напарнікам - латышом Сандзісам Азаліньшам, якога вымянялі ў канцы студзеня з «Фларыды».
На пачатку вясны ў беларуса зноў здарылася непрыемнасць са спінай - болі вярнуліся. Нейкі час ён гуляў як мог дзеля каманды, але потым усё ж прапусціў яшчэ тры тыдні. Зрэшты, з дапамогай ін'екцый працэс запалення ўдалося адолець канчаткова, а вярнуўся Салей якраз да канца рэгулярнага сезона, у якім "Анахайму" ўдалося загадзя гарантаваць сабе месца ў плэй-оф. У канцоўцы каманда яшчэ і абагнала нязручнага суперніка па «рэгулярцы» «Эдмантан» і стала сёмай, а не восьмай на Захадзе.
«Адчуваю сябе нават лепш, чым меркаваў. Кожны раз пасля траўмы прыходзілася ізноў набіраць аптымальную форму, але ў цэлым я задаволены, тым больш што «Анахайм» упэўнена ступіў у плэй-оф, чаго ад нас мала хто чакаў, і ўсталяваў клубны рэкорд у 95 ачкоў. У плэй-оф вельмі важна, каб уся каманда згуляла праз "не магу". Цяперашні «Анахайм» здольны на роўных змагацца з найлепшымі клубамі лігі», - перад пачаткам Кубка Стэнлі заявіў Салей, які скончыў «рэгулярку» з 12 (4+8) ачкамі ў 61 матчы з 21:53 сярэдняга айстайма, 78 штрафнымі хвілінамі і карыснасцю. "+2".
Але па-за камандай мала хто сур'ёзна верыў, што «Анахайм» здольны прайсці хаця б першы раунд плэй-оф - бо там чакаў уладальнік Кубка Стэнлі-2002 «Дэтройт», зорная каманда-дынастыя. Але ці то дасведчаныя гульцы не вытрымалі фізічна, ці то з імі не ўправіўся Дэйв Льюіс, які праводзіў першы сезон як галоўны трэнер пасля шматгадовага статусу памагатага (так, гэта ён потым паспее перасекчыся з Салеем на АГ-2010, уваходзячы ў штаб зборнай Беларусі), ці то вельмі ўжо «Магутныя качкі» патрапілі з узмацненнем (перад дэдлайнам вымянялі форвардаў Роба Нідэрмаера і Стыва Томаса, якія ўпісаліся як улітыя), ці то ўсё вырашыў кураж брамніка «Анахайма» Жана-Себасцьяна Жыбера - вынік быў дзіўным: «Дэтройт» быў вынесены 4-0! Самым напружаным атрымаўся першы матч 10 красавіка - ён дайшоў да трэцяга авертайму (у першым «Дэтройт» быццам бы закінуў, але відэапаўтор паказаў, што не), але на 104-й хвіліне капітан «Анахайма» Карыя ўсё-ткі выканаў выніковы кідок і скончыў сустрэчу.
Салей адыграў у тым матчы амаль 40 хвілін (і зарабіў штраф, пасля якога «Дэтройт» закінуў сваю адзіную шайбу), а ў наступных гульнях праводзіў на пляцоўцы больш за перыяд, але нічым асабліва не вызначаўся, а пасля прызнаваў, што яго камандзе шчасціла. У чацвёртым матчы зноў дайшло да авертайму, але яго і ўсю серыю ўжо на сёмай хвіліне скончыў сваёй шайбай Стыў Ручын. Зорка "Дэтройта" Брэт Хал заяўляў, што "Анахайм" гуляе ў антыхакей, былі скаргі на лёд арэны "Магутных качак", але гэта ўжо нікога не хвалявала.
А «Анахайм» чакаў пераможца «рэгуляркі» на захадзе «Далас». І першы матч новай серыі 24 красавіка аказаўся нават даўжэйшым, чым з «Дэтройтам» - справа дайшла да пятага авертайму! І толькі тамака ўжо на першай хвіліне Сікора вырашыў справу на карысць «Магутных качак». Але для беларускіх заўзятараў была цікавейшая другая шайба ў тым матчы - бо пас Нідэрмаеру аддаў Салей, які, адгуляўшы 54 хвіліны, набраў свой першы выніковы бал у плэй-оф за кар'еру. Потым беларус аформіў асісты яшчэ і ў чацвёртым і пятым (там быў самы малы айстайм - 19:19) матчах, пасля якіх лік у серыі быў 3:2 на карысць "Анахайма". Ну а ў шостым паядынку Салей упершыню закінуў у плэй-оф - і хай неўзабаве «Далас» зраўняў лік, рэалізаваўшы большасць пасля выдалення Руслана, у канцоўцы матчу зыход вырашыла шайба Озалінша.
Пакуль Салей з «Анахаймам» прыбіраў «Далас», зборная Беларусі правалілася на ЧС - паспела прайграць усе матчы ў групе, а ў суцяшальнай стадыі было толькі адно выратавальнае месца з-за штучнай абароны Японіі, і яго заняла зборная ЗША, а беларуская каманда адправілася ў Д2. Пасля гэтага ўся ўвага балельшчыкаў у Беларусі тым больш была прыкаваная да фіналу Заходняй канферэнцыі НХЛ, афіша якога атрымалася максімальна нечаканай - "Анахайму" з сёмага месца "рэгуляркі" супрацьстаяла шостая каманда "Мінэсота".
У серыі супраць яе Салей выніковасцю не адрозніваўся, затое з прамымі абавязкамі спарвіўся на выдатна: супернікі «Магутных качак» за ўсю серыю закінулі толькі адну шайбу, што для такога ўзроўня выпадак сапраўды ўнікальны. Вядома, блішчаў Жыгер, які засэйвіў 122 кідкі. Ну а пачалася серыя 10 траўня адгадайце з чаго? Вядома, з авертаймаў! Адзіную шайбу ў матчы, дзе Салей адгуляў 33 хвіліны, Сікора закінуў на 89-й. Далей было лягчэй: 2:0, 4:0, 2:1 - і «Анахайм» сенсацыйна ўзяў трафей Кэмпбэла і пуцёўку ў фінал Кубка Стэнлі. Ад гэтага спахапілася дзяржТБ - і за некалькі дзён, знайшоўшы грошы, дамовілася пра паказ фінальнай серыі ў прамым эфіры («законна красці» тады яшчэ не было прынята), а гульні, якія ішлі ўначы па Беларусі, паўтаралі ў зручнейшы час.
На Усходзе ў НХЛ усё было значна больш прадказальна - месца ў фінале займелі першы і другі сеяныя "Атава" і "Нью-Джэрсі", адзінае, што перамаглі другія. Галоўная серыя з чарговым грозным супернікам зламала шаблон "Анахайма" - у першым матчы 27 мая не было авертайму, а "Магутныя качкі" саступілі 0:3. Роўна гэтак жа прайшла і другая сустрэча. Але ў трэцім матчы, калі серыя пераехала ў Анахайм, новыя гаспадары нарэшце закінулі і змаглі скончыць асноўны час 2:2. А далей здарылася самая важная шайба ў кар'еры Салея на той момант - на сёмай хвіліне авертайму пасля ўкідвання ён магутным кідком прынёс камандзе такую патрэбную перамогу.
У наступных матчах Салей, які праводзіў на лёдзе больш за 20 хвілін (а пару разоў нават больш за 26), запомніўся хіба што дзіўнымі сутычкамі - то яго схапіў за нагу і не адпускаў Грант Маршал, то нешта ў сантыметрах паміж тварамі яму спрабаваў даказаць Джэймі. Лангенбрунер, пакуль яго не суцішылі партнёры Руслана. А серыя тым часам дайшла да 3-3 - каманды выйгравалі толькі хатнія матчы. Застаўся вырашальны - сёмы паядынак фіналу праходзіў 9 чэрвеня на арэне "Нью-Джэрсі".
Нажаль, «Анахайм» не змог пераламаць тэндэнцыю. Як і першыя два матчы, апошні скончыўся 3:0 на карысць гаспадароў - і менавіта «Нью-Джэрсі» дастаўся Кубак Стэнлі. Слабым суцяшэннем стала званне MVP плэй-оф для Жыгера. Выніковыя паказчыкі Салея ў плэй-оф выйшлі такімі: 21 матч, 5 (2+3) ачкоў, 26:05 у сярэднім на лёдзе, 26 хвілін штрафу і "+3" карыснасці.
«У Анахайме ўсе рыкашэты былі на нашу карысць, на арэне супернікаў было з дакладнасцю да наадварот. Мы незразумелым чынам правальвалі другія перыяды гасцявых матчаў. Думаю, усе нашы праблемы - у псіхалагічнай устойлівасці, у ёй гульцы "Нью-Джэрсі" пераўзышлі нас па ўсіх пунктах. Ні ў фізічнай гатоўнасці, ні ў майстэрстве мы не саступалі. Хачу падзякаваць беларускім заўзятарам за тое, што яны перажывалі за "Анахайм", прагнулі нашай перамогі ў Кубку Стэнлі. Мне шчыра шкада, што мы не апраўдалі пакуль іх надзей», - казаў пасля фіналу Салей і дадаваў, што на кожнай гульні прысутнічаў і нават «заходзіў у распранальню і шчыльна меў зносіны з гульцамі» Майкл Айснер, які ў той час узначальваў карпарацыю Disney.
Праз пару дзён пасля канца сезону Салея “Прэсбол” апублікаваў вынікі апытанкі на найлепшага беларускага хакеіста-2002/03. З поспехамі Руслана асаблівай канкурэнцыі і так не прадбачылася, а на фоне вылету зборнай - тым больш: атрымаўся татальны разгром, на першае месца Салея паставілі 138 са 164 удзельнікаў, а ўвогуле не назвалі толькі дзевяць чалавек. У тэксце з нагоды першай перамогі Салея ў такім апытанні (у 2004-м будзе яшчэ адна - і ўсё на гэтым) заяўлялася, што гулец «па праве найлепшы ў НХЛ абаронца сілавога плана» сярод выхадцаў з постсавецкай прасторы, а таксама нагадвалася, што агенцтва Canadian Press пасля плей-оф назвала Салея другім найлепшым гульцом "Анахайма" пасля Нідэрмаера.
Пазней Салей правёў "прамую лінію" з заўзятарамі - адказваў на іх пытанні па тэлефоне: сярод іншага выслухоўваў падазрэнні, што "Нью-Джэрсі" "шосты матч спецыяльна зліў, каб адсвяткаваць у родных сценах" (той фактар, што магло і не быць чаго святкаваць, неяк не ўлічваўся), і даведаўся, што на яго матчы ў Беларусі ставілі нават за кратамі - чалавек, які тэлефанаваў, распавёў, што выйграў 15 блокаў цыгарэт. Сам жа Руслан расказаў, у прыватнасці, што заўзее за футбольнае мінскае "Дынама", а ў "Анахайме" яго завуць не рускім, а беларусам.
У наступным сезоне "Анахайм" стаў толькі 12-м на Захадзе - затое, застаўшыся без плэй-оф, Салей дапамог зборнай Беларусі вярнуцца ў эліту на ЧС у Д2. Потым у НХЛ быў лакаўт, а ў сезоне-2005/06 "Анахайм" дайшоў да фіналу канферэнцыі - але там без асаблівых шанцаў саступіў "Эдмантану". У міжсезонне Салей паспрабаваў дамовіцца з клубам пра кантракт на сваіх умовах, але не дамогся жаданага - і сышоў у «Фларыду», дзе былі на іх згодны.
У 2007-м "Фларыда" не гуляла ў Кубку Стэнлі, а "Анахайм" стаў яго ўладальнікам. Салею трафей так і не скарыўся.
