Tribuna/Футбол/Блогі/У 1930-х шатландзец пабудаваў магутную зборную Егіпта, але не дамогся поспеху на ЧС праз шторм, судзейства і Рамадана

У 1930-х шатландзец пабудаваў магутную зборную Егіпта, але не дамогся поспеху на ЧС праз шторм, судзейства і Рамадана

Цікавая гісторыя Джэймса Макрэя.

5 студзеня 2023, 07:07
У 1930-х шатландзец пабудаваў магутную зборную Егіпта, але не дамогся поспеху на ЧС праз шторм, судзейства і Рамадана

Што такое Афрыка на чэмпіянатах свету? Новаспечаны фанат адзначыць белую кашулю Эрве Рэнара, якая шчыльна аблягае яго бездакорныя грудзі. Адзначыць дабрадушны погляд экстравагантнага Алью Сісе, танец пінгвіна ад брутальнага Ашрафа Хакімі.

Хтосьці ўспомніць пра гандбол Суарэса, танцы Сенегала пасля гала французам, цвік Баджа ў нігерыйскую труну 1994-га, Камерун, які не даціснуў Англію. Хтосьці пойдзе далей і пашкадуе Алжыр у 1982 ці сканфужаны Заір на турніры ў ФРГ.

Аднак сапраўднымі «unsung heroes» у гісторыі афрыканскага футбола да гэтага часу застаецца пакаленне зборнай Егіпта 1920/30 гадоў. Іх спробы пакарыць першыя чэмпіянаты свету вартыя серыяла «Вялікае дзесяцігоддзе». А іх няўдачы сталі «родапачынальнікам» усіх футбольных няшчасцяў кантынента.

У 1920-х FA непакоіў адток футбалістаў у крымінал і ім сталі дапамагаць з працаўладкаваннем. Так шатландзец Джэймс Макрэй узначаліў зборную Егіпта

Пасля Першай сусветнай вайны англічане былі перакананыя, што па заканчэнні кар'еры для футбаліста магчымыя толькі дзве жыццёвыя сцежкі: адкрыць гандлёвы намёт або адабраць яго ў кагосьці больш слабага. У пэўны момант шалі вагаў так часта схіляліся да другога варыянту, што FA ўзялася прарэдзіць гангстэрскія настроі.

Спатрэбіліся тагачасныя памеры Брытанскай Імперыі і жаданне футбольнага ўздыму ў кожнай калоніі, пратэктараце ці проста залежнай дзяржаве. Экс-футбалістаў адпраўлялі абшываць мячы ў Аўстралію, Уганду і Занзібар, а больш таленавітыя атрымлівалі прызначэнні ў структуры зборных.

Так, увесну 1928 гады ў марскім порце Егіпту сустракалі 34-летняга шатландца Джэймса Макрэя, які стаў першым еўрапейскім трэнерам на гэтай зямлі. У Афрыку коуч плыў з цвёрдым перакананнем, што накіроўваецца да дзікуноў: «Я нічога не ведаў пра Егіпет. Думаў, давядзецца тлумачыць ім элементарныя правілы футбола».

Такое меркаванне было памылковым. Егіпцяне паспяхова развівалі футбол, любоў да якога падхапілі яшчэ ў брытанскіх вайскоўцаў з канца XIX стагоддзі. З тых часоў яны пабудавалі магутны чэмпіянат, што вылілася ў поспехі зборнай – на АГ-1924 Егіпет разбіў звышмагутную Венгрыю з зоркамі італьянскай лігі.

Макрэй хоць і быў чалавекам абсалютна футбольным (кар'еру гульца адбегаў за «Рэйнджэрс» і «МЮ»), але ў Афрыцы сутыкнуўся з недахопам трэнерскага досведу: «Егіпецкія футбалісты былі больш тэхнічныя, чым тыповы прадстаўнік англійскай «вышкі». Спачатку я вучыўся ў іх, а не яны ў мяне.

Шатландца выратавала камунікацыя з Хусэйнам Хеджазі. Той 40-гадовы мужык быў першай «рок-зоркай» егіпецкага футбола і сапраўдным аўтарытэтам. У 1910-х ён выступаў за «Фулхэм» у англійскай лізе, а зараз стаў гуляючым трэнерам і ўзяў на сябе тэхнічны і тактычны кірунак падрыхтоўкі, пакуль Макрэй больш займаўся бегатнёй і мускуламі.

Тандэм умела рыхтаваў каманду да Алімпіяды ў Амстэрдаме. Дэлегаты егіпецкага караля Фуада I перадалі, што чакаюць ад зборнай выхаду ў чвэрцьфінал. І параілі абысціся без ганебных правалаў.

Макрэй прывёў Егіпет да 4 месца на АГ-1928. Каманда лічылася адным з фаварытаў першага ЧС, але не даплыла туды праз таямнічы шторм

14 траўня 1928 гады ў Егіпце адбыўся фінал нацыянальнага Кубка, які скончыўся эпічным скандалам. Хеджазі і яго «Замалек» саступілі «Аль-Ахлі» – і ў парыве гневу футбаліст угаварыў сваіх партнёраў не прымаць срэбныя ўзнагароды з рук дэлегата караля.

Пакрыўджаны дэлегат ледзь не разнёс VIP-ложу, а побач Макрэй сядзеў як спалоханае куранятка і разумеў усе наступствы. Хеджазі імгненна быў адлічаны з ростэра зборнай на Алімпіяду, а шатландскі трэнер адправіўся туды без правай рукі. Як Джэймі Ланістэр.

Што не адмяніла прыстойнага выніку. Егіпет разбіў Турцыю ў 1/8 фіналу, а ў чвэрцьфінальным матчы даціснуў Партугалію. Пасля гэтага каманда, якая на пачатку турніру знаходзілася ў Амстэрдаме у адзіноцтве, стамілася сустракаць хцівых чынушаў.

Аўтар хет-трыка ў вароты туркаў Саід Худа ўспамінаў: «Прыбыў вяльможны Мустафа Нахас-паша. Прыбылі чыноўнікі, кіраўнік федэрацыі. Усе дарылі нам танныя падарункі – і кожны палічыў неабходным правесці экскурсію па Амстэрдаме. У рэшце рэшт, перад паўфіналам мы цэлы дзень гулялі па горадзе і нават не трэніраваліся».

Макрэй тым часам увогуле не разумеў, што адбываецца. Некалькі месяцаў таму ён спакойна п'янстваваў у Шатландыі, а цяпер прарваўся ў паўфінал Алімпіяды ў кампаніі з Італіяй, Уругваем і Аргенцінай – найлепшымі зборнымі таго перыяду.

Вядома, егіпцянам нічога акрамя чацвёртага месца там не свяціла. Яны без шанцаў згарэлі Аргенціне (з вельмі жорсткім Луісам Монці ў складзе) і ў яркім стылі прайгралі бронзу Італіі – 3:11. Аднак дасягненне расчуліла нават суворых арабаў, і Макрэя ўгаварылі застацца, насыпаўшы больш золата.

Уразіла выступленне і ФІФА. Калі Жуль Рыме пачаў планаваць правядзенне ЧС-1930, егіпцяне аднымі з першых атрымалі запрашэнне на турнір. Макрэй і кампанія былі абедзвюма рукамі «за», а вось федэрацыя тактычна спытала: «А што тамака па капусце?»

Паколькі краінай-гаспадаром абралі Уругвай, прадстаўнікі іншых кантынентаў атакавалі ФІФА з патрабаваннем кампенсаваць выдаткі на акіянскі лайнер і заробак футбалістаў. Дыскусія вялася доўга і напружана, уругвайская федэрацыя пагадзілася пакрыць усе выдаткі, а ФІФА – знізіць працэнт уласнага даходу.

Пачалася гонка ў Паўднёвую Амерыку. Хуткія еўрапейцы знайшлі сабе здаравенны параход Conte Verde, які 4 ліпеня даставіў іх у бухту Монтавідэа. Ужо праз тры дні шматтысячны ўругвайскі натоўп сустракаў судна Florida, на якім павінна была знаходзіцца пара апошніх удзельнікаў турніру – Югаславія і Егіпет.

Аднак падапечных Макрэя на борце не аказалася, што па-ранейшаму спараджае тэорыі змовы. Найбольш папулярная афрыканская легенда пра шторм у Міжземным моры. На шляху з Егіпта ў Геную карабель зборнай быццам бы патрапіў у непагадзь і зменшыў хуткасць, праз што егіпцяне прыбылі ў Італію са спазненнем і не паспелі перасесці на Florida.

Містычнасці гісторыі дадае і факт поўнай адсутнасці каментароў на гэты конт. Адзін з фаварытаў ЧС-1930 проста некуды знік на перыяд яго правядзення.

Здарэнні перакінуліся і на кампанію ЧС-1934. У адборы егіпцяне разбілі яўрэйскую Палестыну, а на самім турніры сталі ахвярай «фашысцкага» судзейства

Калі стала вядома пра адсутнасць футбола ў праграме АГ-1932 – над яго развіццём у Егіпце навіс пытальнік. У Афрыцы незалежных дзяржаў не збіралася б нават на Winter Cup, і егіпцяне банальна не мелі супраць каго гуляць.

Але Макрэй застаўся. І не без яго намаганняў у зборнай падрасло даволі цікавае пакаленне, якое гуляла ўнічыю з магутнымі Венгрыяй і Аўстрыяй у таварыскіх паядынках, і ў іх жа граміла Эстонію і Літву. Некаторых гульцоў трэнер ужо прапіхваў на Альбіён.

«Варатар Мустафа Мансур і форвард Махамед Лаціф. Гэта былі вельмі талковыя хлопцы, якія б не згубіліся нават у Англіі. Аднак туды я не мог прарвацца за адсутнасцю сувязей. Мог толькі ў Шатландыю, і патрэбная была нейкая рэклама».

Такой павінна была стаць кампанія ЧС-1934, дзе прысутнасцю на позніх стадыях егіпцяне маглі сапсаваць свята Беніта Мусаліні. Заставалася толькі адолець адборачны турнір і перажыць матчы супраць Падмандатнай Палестыны, аснову якой складалі габрэі.

Паядынкі праходзілі пры вар'яцкім напружанні і вялізным паліцэйскім суправаджэнні ў Тэль-Авіве і Каіры. Егіпцяне перамаглі 11:2, але арабскія сучаснікі па-ранейшаму крытыкуюць зборную за згоду гуляць супраць габрэйскай каманды. Яны лічаць, што яе фармаванне стала плацдармам для «сіянісцкіх настрояў» у іншых сферах і прывяло да разгрому егіпецкай арміі ў Шасцідзённай вайне.

Аднак Макрэй быў даволі далёкі ад гэтага. Ён проста, па-мужыцку, радаваўся прарыву на чэмпіянат свету, а пасля і адсутнасці форс-мажораў на шляху ў Італію. На гэты раз егіпецкі карабель абмінуў бурныя хвалі і спакойна прышвартаваўся ў порце Генуі за два дні да паядынку 1/8 фіналу супраць Венгрыі.

Дучэ забараніў шлюбы з арабамі толькі ў 1937 годзе, таму ў егіпцян яшчэ была магчымасць раскруціць даверлівага сеньёра на грошы. Аднак афрыканскія футбалісты ўжо падчас першай прагулкі атрымалі столькі абраз ад італьянскай публікі, што больш не пакідалі гатэль.

Падобныя паводзіны распаўсюдзіліся і на зялёны газон стадыёна ў Неапалі, дзе італьянскі суддзя зладзіў агідны спектакль. Ён адмяніў чысты гол Егіпта і няправільна залічыў мяч венграў. Рэферы ніяк не рэагаваў і на пералом носа ў егіпецкага кіпера ці пералом рукі ў абаронцы.

Венгрыя выйграла 4:2 і прымусіла егіпецкіх журналістаў паліць загалоўкамі: «8 дзён у дарозе, 2 дні ў Італіі, 90 хвілін ганебнага судзейства». Макрэй таксама перажыў паражэнне балюча, але выдатна разумеў – лепшыя імгненні гэтай маладой каманды будуць ужо на наступным форуме.

Ці не будуць?

ЧС-1938 павінен быў стаць пікам той зборнай, але Егіпет адмовіўся ад удзелу праз адборачны матч у Рамадан

Аўтарытэт Макрэя пасля чэмпіянату свету ўжо не дазваляў яму толькі кіраваць зборнай. Джэймс заняў высокую пасаду ў федэрацыі і пачаў прадаваць егіпцян у Брытанію.

У Італіі ён сустрэўся з шатландскімі аферыстамі, праз якіх праштурхнуў форварда Лаціфа ў «Рэйнджэрс», а галкіпера Мансура ў «Квінз Парк». Калі Лаціф крыху пераацаніў свае магчымасці і за «джэрс» больш запомніўся колерам скуры і п'янствам, Мансур гуляў у аснове. Да таго ж аматарскі статус клуба дазваляў яму адлучацца ў зборную.

А там усё было вельмі сумна. Егіпецкая федэрацыя пайшла па правераным шляху і запрасіла новага трэнера ў FA. Тыя даслалі зусім ужо нікчэмнага ангельскага мужыка па прозвішчы Бут. Ён запомніўся хіба што поўнасцю праваленым цыклам АГ-1936, дзе Егіпет ужо на першым этапе адкінуўся ад Аўстрыі.

Макрэй зразумеў, што пахне смажаным – і зноў панёсся на трэнерскую лаўку пад кампанію ЧС-1938. Лаціф і Мансур паступова адаптаваліся ў Еўропе, а «Аль-Ахлі» і «Замалёк» далі зборнікам досвед брутальных дэрбі. Таму трапленне на французскі форум нават не падвяргалася сумневу, тым больш у адборы прыйшлося б супрацьстаяць слабенькай Румыніі.

Кваліфікацыю запланавалі на снежань 1937 года, што супала з датай Рамадана. Нягледзячы на размовы Макрэя, егіпецкія чыноўнікі катэгарычна забаранілі ўдзел зборнай у адборы падчас посту. ФІФА пераносіць гульню таксама адмовілася – і аддала пуцёўку румынам.

Ужо праз некалькі месяцаў Макрэй пакінуў Егіпет у пошуках больш стабільнага месца працы. Пасля яго адстаўкі Афрыка не наведвала чэмпіянаты свету 32 гады, а Егіпет наступным разам кваліфікаваўся толькі ў 1990-м.

Найлепшае ў блогах
Больш цiкавых пастоў

Іншыя пасты карыстальніка

Усе пасты