Моцны стары з адкрыцця ЧБ – украінец: у 18 ваяваў у Беларусі (то была «брудная справа»), дапамог прыходу дыктатара, які цяпер за Пуціна
Размовай з прапагандыстам адкрыў у ім «медыума».
АБФФ дадае ў белфутбол наратывы вайны. Не, пра прызнанне саўдзелу Беларусі ў цяперашняй вайне Расіі ва Украіне гаворкі не ідзе – толькі ўспамінаюць далёкае мінулае. Сярод мноства пафасных пратакольных мерапрыемстваў вылучылася адкрыццё вышэйшай лігі-2025 – на поле выйшаў 99-гадовы мужчына, які, у адрозненне ад астатніх, паводзіў сябе непасрэдна. А вырас ён, як аказалася, у горадзе, які пакутуе ад цяперашняй вайны. Раскажам падрабязней пра «акцыі» АБФФ і біяграфію прыцягнутага ёй чалавека.
Мерапрыемствы з ваенным ухілам АБФФ праводзіць другі год запар. В 2024-м вось адзначалі 80-годдзе «вызвалення Беларусі» – гэта значыць пераходу яе тэрыторыі з-пад кантролю фашысцкай Германii да савецкіх войскаў. Дзве сілы тады ўжо былі непрымірымымі ворагамі, а вось за пяць гадоў да гэтага цалкам сабе саюзнічалі і ўчынілі акупацыю Польшчы, ад якой СССР і адхапіла цяперашнюю Заходнюю Беларусь. Але пра гэта таксама не ўспамінаюць – затое не дай Бог неяк пакрыўдзіць пажаданую для рэжыму дату, Ягор Зубовіч з «Нёмана» можа распавесці, як потым даводзіцца «загладжваць віну».
У 2025-м – новае 80-годдзе, зараз капітуляцыі той Германіі ў Другой сусветнай вайне. Яшчэ адна хваля наратываў ад АБФФ тут як тут. 18 лютага лёсаванне вышэйшай лігі правялі ў Брэсцкай крэпасці – адмысловым відэа заявiлі пра «манструознасць» месца, зладзілі хвіліну маўчання (якая працягвалася 30 секунд). Так, усё гэта – амаль на мяжы з Украінай, мірных жыхароў якой ноччу абстрэльвалі расіяне.
У музеі «ВАВ» зладзілі лёсаванне жаночага ЧБ, дзе ізноў былі паўхвіліны маўчання і ваенны відэаролік. Размеркаванне матчаў першай лігі праводзілі ў гарадской ратушы Магілёва, якая моцна пацярпела ў часы вайны – у 1957 годзе савецкія ўлады будынак зруйнавалі, адбудавалі яго толькі ў 2008 годзе. Атрыбуты звыклыя – 30 секунд маўчком, відэа і аповед пра гераізм, толькі ўжо са спасылкай на мясцовы мемарыяльны комплекс «Буйніцкае поле», дзе ўскладалі кветкі.
А на першым матчы сезона вышэйшай лігі паміж «Мінскам» і «Нафтанам» першы ўдар па мячы рабіў удзельнік апошняй пакуль сусветнай вайны Фёдар Фешчанка. I на адным дотыку мяча амаль 100-гадовы мужчына не спыніўся – зрабіў яшчэ некалькі пасоў з пастаўленым яму ў пару дзіцем ды, здаецца, працягваў бы, каб не ўпусціў мяч.
Затым Фешчанку падарылі мяч – і мужчына тут жа паспрабаваў ударыць яго галавой. Дарэчы, пасля гэтага мячоў засталося ўсяго восем – астатнія ляжаць на складзе праз бяздзейнасць «мінспорту».
Біяграфія гэтага бадзёрага чалавека з улікам запрашэння ад АБФФ здзіўляе адразу – Фешчанка нарадзіўся 25 верасня 1925 года ля ўкраінскага Глухава, а рос ва ўкраiнскiм жа Харкаве, горадзе, які цяпер пастаянна пакутуе ад расійскіх атак.
– Пачатак вайны нас, падлеткаў, не асабліва засмуціў, таму што мы выхоўваліся на кінафільмах «Чапаеў», «Браняносец «Пацёмкін». Калі заўтра вайна, мы былі ўпэўненыя ў тым, што мы пераможам, – распавядаў Фешчанка.
З пачаткам баявых дзеянняў на тэрыторыі СССР хлопца эвакуявалі на ўсход, у раён расійскага Ніжняга Тагіла. Паралельна са школай юнак уладкаваўся на танкавы завод, бо там давалі двайны паёк. Са слоў Фешчанкі, «як патрыёт сваёй краіны» ён імкнуўся на фронт, куды трапіў 17-гадовым у пачатку 1943 года. Летам 1944 года Фешчанка ўдзельнічаў у аперацыі «Баграціён», па выніках якой, у тым ліку, была вернутая пад савецкі кантроль тэрыторыя Беларусі.
– Першы горад быў Смалявічы, потым станцыя Калодзішчы. Немцы ўжо адступілі, яны пакінулі горад. Мінск падвяргаўся абстрэлам з дальнабойных гармат, гэта прымусіла іх сысцi хутка. Я бачыў Мінск у ліпені 1944-га. Яго фактычна не было, горад быў разбураны дашчэнту. Памятаю гмах опернага тэатра на ўзвышшы, увесь пабіты, а вакол – руіны і папялішча, – успамінаў свой удзел у «Баграціёне» Фешчанка.
У некаторых крынiцах паказана, што падлетак прайшоў Польшчу і Германію, але ў адным з інтэрв’ю напісана, што капітуляцыю гітлераўцаў Фешчанка сустракаў у Калодзішчах пад Мінскам. Далей былі пяць гадоў у складзе групы савецкіх войскаў у Германіі і вяртанне ў беларускую сталіцу ў 1950-м годзе. Вайсковец адвучыўся на эканамічнай спецыяльнасцi факультэта геаграфіі БДУ, 10 гадоў быў супрацоўнiкам iнстытута эканомiкi акадэмii навук БССР, а з 1964-га стаў выкладчыкам на геафаке – аж да 2002-га, а потым яшчэ да 2012-га працаваў у прыватных ВНУ.
Была ў Фешчанкi яшчэ адна ваенная гісторыя. З яго слоў, у канцы 1950-х ён прайшоў «звышсакрэтныя» зборы, дзе з мужчыны зрабілі камандзіра дыверсійна-разведвальнай групы. У 1970-х яго адправілі на Кубу, дзе пад прыкрыццём выкладчыка Фешчанка перадаваў інфармацыю паўстанцам з Нікарагуа. Па выніках сандынісцкай рэвалюцыі 1979 года кiраваць краінай стаў адыёзны дыктатар Даніэль Артэга – пратрымаўся да 1990-га, але з 2007-га зноў атрымаў уладу, дагэтуль «прэзiдэнт» і падтрымлівае Уладзiмiра Пуцiна ды вайну Расіі супраць Украіны.
Фешчанка – па жыццi чалавек спартыўны. У 1960-х ён стаяў ля вытокаў беларускага спартыўнага арыентавання. Са слоў мужчыны, сакрэт яго доўгалецця – зарадка кожны ранак, дыхальныя практыкаванні, прагулкі ўвечары.
– Да 80 гадоў рэгулярна бегаў трушком на доўгія дыстанцыі, хадзіў на лыжах. Былі яшчэ гіры, з якімі займаўся рэгулярна, але цяжкавата ўжо для немаладога арганізма, у маім узросце такія нагрузкі ні да чаго, аддае ў паясніцу. Прыбраў. Чаго хацець – гады. Але я вам без прыкрас скажу: у 75 гадоў браў у абедзве рукі па двухпудовыя гіры і практыкаваўся. А цяпер хапае гантэлек, – распавядаў Фешчанка.
Сёлета не першае з’яўленне мужчыны на футболе: у ліпені 2024-га ён адкрываў так званы «матч легенд» Беларусі і Расіі (з вялiкiм наборам ідэалогіі). Тады Фешчанка пагаварыў з прапагандыстам адмiнiстрацыi Лукашэнкi Сяргеем Канашыцам – казаўся, што абавязкова б рэалiзаваў пенальцi, калi б далi прабiць, а на адно з пытанняў пра ўдзел у вайне адказаў, што гэта «брудная справа, успамінаць пра якую лішні раз не хочацца, карцінкі паўстаюць такія, што лепш забыцца пра іх назаўжды». Далей жа Канашыц паказаў сябе медыумам – заявіў, быццам бы прачытаў думкі Фешчанкі, і падаў у друк опус пра «духмяную» Беларусь.
Затым прапагандыст уклаў у вусны Фешчанкі ўсхваленне на адрас Аляксандра Лукашэнкі – а можа, удзельнік вайны і сам хваліў дыктатара, гэтага мы дакладна не ведаем.
Іншыя пасты карыстальніка
