Як шакалад Ritter Sport звязаны са спортам і лукашэнкаўскім схематозам. Даведаўся Беларускі расследавальніцкі цэнтр
Ізноў ненажэрны Сяргей Цяцерын.
Сяргей Цяцерын - адзін са старажылаў у асяроддзі Аляксандра Лукашэнкі. Тэнісіст і палітык пазнаёміліся яшчэ ў 1994-м, калі апошні прыйшоў навучыцца абыходжанню з ракеткай, каб не ўдарыць у бруд тварам у спарынгах з прэзідэнтам Расійскай федэрацыі Барысам Ельцыным. Так Цяцерын трапіў у найбліжэйшае кола Лукашэнкі і з часам стаў набліжаным да яго "бізнесменам". З таго часу тэнісіст актыўна карыстаецца эканамічнымі прэферэнцыямі, якія, напляваўшы на законы і інтарэсы дзяржбюджэту, дае дыктатар.
Напрыклад, адна з кампаній Цяцерына мае статус спецыяльнага імпарцёра алкаголю ў Беларусь. Такое становішча на рынку пры рэжыме Лукашэнкі атрымліваюць толькі абраныя. Пры гэтым, на думку звычайных прадпрымальнікаў, Цяцерын не мае бізнес-талента і ўсяго дасягае выключна праз блізкасць да палітыка. За вернасць рэжыму Лукашэнкі ў 2021-м Цяцерын патрапіў пад санкцыі заходніх дзяржаў.
На днях выявілася новая схема, дзякуючы якой Цяцерын з дазволу патрона незаконна нажываецца на звычайных беларусах. Пра гэта распавёў Беларускі расследацыйны цэнтр (БРЦ), які пры спрыянні "Кіберпартызан" раскрыў чарговыя махінацыі на дзяржаўным узроўні.
Лукашэнка стварыў штучны дэфіцыт
У пачатку 2022-га Лукашэнка вырашыў адказаць ЕЗ на санкцыі, што былі ўведзеныя супраць ягонага рэжыму. Нелегітымны палітык увёў харчовае эмбарга ў дачыненні да некаторых відаў прадуктаў з заходніх краін. У пералік увайшоў еўрапейскі шакалад (яго вырашылі замяніць расійскім і турэцкім).
Да контрсанкцый ад Лукашэнкі вядомую марку шакаладу Ritter Sport у Беларусь імпартавала кампанія "Альфа-Дыстрыбуцыя". Цяпер у ёй гавораць, што гэтым шакаладам больш не займаюцца, каб не парушаць забарону рэжыму.
Пры гэтым шакалад Ritter Sport у студзені 2023-га зноў з'явіўся на палічках беларускіх крамаў, на што звярнулі ўвагу журналісты партала Realt.by. Адна з гандлёвых сетак нечакана пачала прадаваць шакаладкі з Нямеччыны. Пры гэтым кошт на іх за год адсутнасці істотна вырас. Калі ў 2022-м складскія рэшткі шакаладу можна было набыць па 5 рублёў, то зараз цана знаходзіцца ў раёне 7,3 рублёў - рост адразу на 46 працэнтаў. На захад ад Беларусі такія пліткі Ritter Sport можна купіць па 1-1,5 еўра (3-4,5 рубля).
І адкуль шакалад на прылаўках?
Бывае, што тавар, які трапіў пад санкцыі, усё ж можна ўвозіць у краіну. Для гэтага звычайна выкарыстоўваецца механізм кватавання. Гэта значыць, улады пасля ўвядзення санкцый па нейкіх прычынах раптам вырашаюць, што тавар усё ж павінен прысутнічаць на рынку, вызначаюць, у якім аб'ёме, і праз пэўны механізм дазваляюць зацікаўленым кампаніям завезці гэты аб'ём. Можа, менавіта так і было з шакаладкамі Ritter Sport?
Па тлумачэнні расследавальнікі звярнуліся ў міністэрства антыманапольнага рэгулявання і гандлю (МАРГ), якое сярод іншага займаецца пытаннямі кватавання. Там заявілі, што на дадзены момант ніякіх квот для шакаладу Ritter Sport не ўводзілі, бо ў краіне не назіраецца дэфіцыту гэтага тавара. А гэта значыць, што падсанкцыйныя шакаладкі пастаўляюцца Цяцерыным насуперак закону і з'яўляюцца звычайнай кантрабандай.
«Калі б сур'ёзна Цяцярыну ніхто не хацеў дазваляць [імпартаваць Ritter Sport], то МАРТ, напэўна, заклапаціўся б, якім чынам падсанкцыйная прадукцыя аказваецца на прылаўках беларускіх крамаў. Але раз не заклапаціліся, значыць, яны проста ва ўпор глядзяць на шакаладкі Ritter Sport і бачаць "Камунарку". І такая нізкавокасць тлумачыцца толькі тым, што сказалі не заўважаць да часу. Хутчэй за ўсё, гэты час не надыдзе ніколі. Для гэтага трэба пасварыцца Цяцярыну з Лукашэнкам», - падзяліўся меркаваннем былы супрацоўнік адміністрацыі Лукашэнкі Анатоль Котаў.
У выніку крыніца ў буйным імпарцёры харчавання пацвердзіла аўтарам расследавання, што адна з кампаній Цяцерына атрымала эксклюзіўнае права на імпарт Ritter Sport у Беларусь. Выходзіць, што бізнес-колы ў курсе гэтага рашэння, а лукашэнкаўскія чыноўнікі - не.
Хто ўвозіць Ritter Sport у Беларусь
Судзячы па налепках на пакунках, пастаўшчыком Ritter Sport з'яўляецца лагістычная кампанія «Усход», што зарэгістравана ў Мінску. Адзіны ўладальнік фірмы - нейкі Аляксей Мацвееў. Мужчына мае прамое дачыненне да кампаніі "БелГлобалСтарт", якую на світанку сваёй прадпрымальніцкай дзейнасці заснаваў Цяцерын. У ёй на 2020-ы Мацвееў быў супрацоўнікам.
Мяркуючы па ўсім, Мацвееў - толькі намінальны ўладальнік кампаніі. "Кіберпартызаны" здолелі атрымаць доступ да лістоў Цяцерына. У адным з іх, што адпраўлена ў пачатку 2021-га так званаму кіраўніку Дзяржаўнага мытнага камітэта, набліжаны да ўлады дзялок называе сябе якраз заснавальнікам "Усходу" і просіць у першачарговым парадку "прыняць адпаведныя меры" для дэкларацыі і пропуску замежных тавараў, якія ўвозіць фірма. Чыноўнік аператыўна задаволіў просьбу «гаманца Лукашэнкі».
Яшчэ ў Аляксея Мацвеева ёсць старэйшая сястра Таццяна - і яна нават больш цікавы персанаж. Як мінімум у 2014 і 2016 гадах паводле інфармацыі БРЦ жанчына лётала на адпачынак у Аб'яднаныя арабскія Эміраты у кампаніі Лукашэнкі і Цяцерына. Сумесна з апошнім у 2014 годзе Мацвеева заснавала кампанію "Белглабалтон", якая займалася дызайнам і мэбляй.
З "Усходам" і Мацвеевым журналістам так і не ўдалося звязацца для каментара, а вось у іншай кампаніі Цяцерына "БелГлобалГарант" ведалі аб продажах шакаладу Ritter Sport - параілі звярнуцца па дэталі да буйнога сеткавага пастаўшчыка "Мостра груп". Там расследавальнікі атрымалі прайс-ліст на падсанкцыйны Ritter Sport па аптовым кошце ад 4 да 5 рублёў - раней ён столькі ж каштаваў у розніцу.
Ritter Sport мае дачыненне да спорту?
Першая шакаладка ад нямецкай кампаніі Alfred Ritter Cannstatt была выраблена ў 1912 годзе. Заснавалі бізнес Альфрэд Ойген Рытэр і Клара Гетле - муж і жонка. Праз 20 гадоў Клара прапанавала ідэю, якая прынесла фірме сусветную вядомасць. З яе падачы шакалад сталі вырабляць не ў звыклай прастакутнай форме, а ў квадратнай. Клара Гетле лічыла, што звычайныя шакаладкі ламаюцца ў кішэнях спартовага адзення, а вось форма квадрата дазваляе гэтага пазбегнуць.
Так шакаладны квадрат атрымаў звыклае нам сёння назоў Ritter Sport. Адмыслова для яго тады ж прыдумалі рэкламны слоган, які выкарыстоўваецца дагэтуль, - «Quadratisch. Praktisch. Gut.» («Квадратэн. Практычны. Добры.»).
