«Ганаруся знаёмствам з Гордзі Хоў». Першы ўраджэнец Беларусі ў NHL аб сваiм жыццi
Вялікае інтэрвію зь першым ураджэнцам Беларусі ў NHL.
Шлях ад першага кроку на каньках да прафэсійнага хакея заняў яму 10 гадоў. Гэта былі часы, калі хакеісты, каб выжыць, падпрацоўвалі паміж сэзонамі. Калі адзінай матывацыяй уставаць а 5 раніцы на трэніроўкі была любоў да спорта. Джон (Ян) Мішук здаў гэты экзамен і ў 1963 годзе стаў першым ураджэнцам Беларусі ў NHL. Ян прыйшоў на сьвет у сталінскай Беларусі 29 верасьня 1940 года. Калі яму было 3 гады, яго родную вёску Налібакі (Стаўбцоўскі р-н, Менская вобласьць) спалілі немцы, а яе жыхароў вывезлі на прымусовыя працы ў Нямеччыну. У 1950-ыя гады сям’я Мішукоў пераязджае ў Канаду. Там Джон марыць стаць электрыкам і ганяючы з сябрамі на каньках з клюшкай ў руках, наўрад ці мог уявіць, што праз пару гадоў яму давядзецца ганяцца за шайбай разам з Гордзі Ховам.
Пра гісторыю захапленьня спортам і жыцьцё ў Канадзе Джон Мішук распавёў у размове зь Дзьмітрыем Гурневічам.
Джон, вы гралі ў больш як 200 матчах, амаль 20 гадоў у прафэсійным спорце. Што вам найбольш запомнілася з таго хакейнага пэрыяду жыцьця?
Д. Мішук: Сяброўства. Я ганаруся тымі знаёмствамі. Гордзі Хоў, легенда хакея, які забіў найбольшую колькасьць галоў у рэгулярных сэзонах NHL i WHA. Мы гралі з Тэры Саўчуком, якога ўсе называлі “Юкі”, ён быў з украінскай сям’і. Роўных яму брамнікаў не было, ён нумар адзін у сусьветным хакеі. Тэры называлі чалавекам “600 шрамаў”, бо ён не хацеў граць у масцы. Ніколі не забуду Пола Хэндэрсана, з якім я граў у Дэтройце. Ён забясьпечыў перамогу Канады над СССР у супэрсэрыі ў 1972 годзе. Граў з Норманам Ульманам. Гэта былі цудоўныя гульцы й шмат з кім я сябрую й сёньня. Уйэн Грэцкі пачынаў граць пасьля таго, як я ўжо пакінуў спорт, але я быў на матчах з яго удзелам. Гэта яшчэ тое відовішча. Калі я выступаў за Buffalo Bisons і Calgary Cowboys я быў у All stars team, там былі вельмі добрыя хакеісты.
Бойка з Бобі Халам.
Я бачыў здымак гульні з вашым удзелам, на якім вы біліся з супернікам. Часта ў вас такое здаралася?
Д. Мішук: Тааак (сьмяецца). Гэта была частка гульні, без гэтага немагчыма.
Прызнайцеся шчыра, часьцей білі вы ці вас?
Д. Мішук: Часьцей біў я. Вельмі часта ў нас былі сутычкі з Бобі Халам, ён быў адным з лепшых крайніх нападаючых за ўсю гісторыю НХЛ, чалец Зала хакейнай славы. Я быў абаронцам. У нас з ім былі незабыўныя бойкі.
А адкуль увогуле вашае зацікаўленьне спортам?
Д. Мішук: Гэта пачалося яшчэ ў Нямеччыне. Пасьля вайны мы жылі ў лягеры для перамешчаных асоб, у Вэстафаліі. Пасьля школы пастаянна ганялі з хлопцамі ў футбол. Пазьней, у пачатку 50-ых, калі мы ўжо пераехалі ў Канаду, каманда з Гэмілтана, за якую я выступаў, нават выйграла Чэмпіянат Канады сярод юніёраў. Мне тады было 14 гадоў.
А як Вы трапілі ў Канаду?
Д. Мішук: Тата паехаў у Канаду ў 1950 годзе, а мы засталіся ў Нямеччыне й чакалі ад яго сігнала. Ён шукаў у Канадзе працу й жыльлё. Пачаў працаваць на грыбной фэрме. Потым ён вярнуўся і забраў нас усіх: маму, дзьвю сясьцёр, бабулю й дзядулю. Так рабілі ўсе сем’і, якія жылі ў нямецкіх лягерах. Мы прыехалі ў Гэмілтан (Антарыё) і першы час жылі ў доме майго дзядзькі. Гэта быў малюсенькі дамок, нас там было 9 чалавек. Так мы засталіся ў Гэмілтане, з часам бацькі купілі дом. Наша сям’я жыве ў гэтым горадзе па сёньняшні дзень. Тут у нас шмат сваякоў. Пасьля вайны ў Гэмілтане пасяліліся 3 маміны браты, сястра. Усе былі са сваімі сем’ямі. Было шмат знаёмых з Налібак. У Таронта, а гэта 30 міляў ад нас, жылі тры браты майго таты, Мішукі. Штогод мы зьбіраліся на Вігілію, Каляды, на Вялікдзень.
У канадскую школу вы пайшлі пасьля польскай у Нямеччыне. Ці цяжка давалася навука?
Д. Мішук: Мне было лёгка. У Нямеччыне я хадзіў у польскую школу, але тут я хутка навучыўся размаўляць па-ангельску. Мая сястра, старэйшая за мяне на 5 гадоў, вучылася са мной у адной клясе, пакуль не вывучыла мову. Ужо пазьней яе перавялі да дарослых. Навука мне давалася добра.
А як сталася, што хакей урэшце перамог футбол?
Д. Мішук: Хакеем я зацікавіўся, калі мне было 13. У 16 гадоў я трапіў у All Stars у камандзе, за якую я выступаў. Потым я перайшоў у юніёрскую каманду Hamilton Tiger Cubs, дзе граў 3 гады. Я зразумеў, што хакей – гэта для мяне. Затым была яшчэ адна дружына ў Гэмілтане і ў 1961 годзе я пачаў граць за Edmonton Flyers. Дарэчы ў Эдмантане я пазнаёміўся са сваёй жонкай Корай. Год мы сустракаліся й потым ажаніліся. Ужо больш за 50 гадоў мы разам. У нас чацьвёра дзяцей і столькі ж унукаў.
Вы пачыналі ў хакеі ў 60-ыя гады. Якім хакей быў знутры ў тыя часы?
1960 год.
Д. Мішук: Перш за ўсё, тады хакей не быў бізнэсам, не было столькі грошай, як сёньня. Не было мільянераў-хакеістаў. Мае бацькі не хацелі, каб я займаўся хакеем. Бо гэта каштавала немалыя грошы, а бацькі былі небагатыя. Але я вырашыў, што буду ўсё рабіць сам. Я пачаў працаваць кур’ерам, развозіў газеты, і так зарабляў на выдаткі ў спорце. У 16 гадоў я купіў сваю першую машыну за заробленыя грошы. Цяперашні хакей – гэта супэрбізнэс. 18-гадовыя гульцы зарабляюць неверагодныя сумы. Я хацеў бы, каб мне цяпер было 18 гадоў (сьмяецца).
А што вас трымала ў прафэсійным спорце ў тыя гады, калі гэта не давала вялікага прыбытку?
Д. Мішук: Я вельмі люблю спорт, самыя розныя гатункі. Гэта было захапленьне. Я люблю футбол, амэрыканскі футбол, бэйсбол. Але найлепш сябе я адучваў у хакеі. Сёньня я граю ў гольф. Дарэчы, на гольфе мы часта сустракаемся з сябрамі-хакеістамі, з якімі разам пачыналі ў спорце.
А як вы трапілі ў NHL?
Д. Мішук: У 1963 годзе мы, гульцы Edmonton Flyers, пачалі гуляць за амэрыканскую дружыну Detroit Red Wings, якая была ў NHL. Мая сям’я тады жыла ў Канадзе, але на 6-месячныя хакейныя сэзоны мы пераязджалі ў ЗША. Нашаму першынцу было акурат 2 гады. Вы сказалі, што хакей не быў бізнэсам, як сёньня.
А вам хапала хакейнага заробку?
Д. Мішук: О, не (смяецца). Гэта былі зусім іншыя грошы, чым цяпер. Я мусіў падзарабляць, каб утрымліваць сям’ю. Пасьля сэзонаў я вяртаўся ў Канаду і працаваў. Спачатку была сталеліцейная кампанія, пазьней піўзавод, а потым мы з сябрам, хакеістам Эланам Стэнлі, адчынілі на поўначы Канады хакейную школу. Элан быў легендай хакея, ён выступаў у НХЛ у 1948-1969 гадах, быў чатырохразовым уладальнікам Кубка Стэнлі. Мы адкрылі школу ў 1967 годзе, калі я выступаў за Philadelphia Flyers. Яна знаходзілася ў маляўнічай вёсцы Фэнлэн Фолс у азёрным рэгіёне Каварта-Лэйкс. Мы працавалі ў гэтай школе 8 гадоў, я быў інструктарам, вучыў дзяцей. Кожнае лета ў нас вучылася каля 1, 5 тысячы вучняў, не толькі з Канады, але і з усёй Амэрыкі. Пасьля двух месяцаў працы ў школе мы вярталіся да гульні. І так кожны год, пакуль мы яе не прадалі ў сярэдзіне 70-ых.
Пасьля 1967 года, калі вы адчынілі школу, вы зьмянілі 11 каманд: Buffalo Bisons , Chicago Blackhawks, Calgary Cowboys і іншыя. У якой вы сябе адчувалі найлепш?
Д. Мішук: У Philadelphia Flyers. Я граў там з 1967 па 1969 гады. Мы адчувалі сябе шчасьлівымі ў гэтай дружыне. Гульні былі пастаянна, а спартоўцу толькі гэта й трэба. Мы былі адной сям’ёй, памагалі адзін аднаму. Гэта былі незабыўныя гады.
А ці зьмянілі з часам вашыя бацькі стаўленьне да хакея?
Д. Мішук: Канешне (смяецца), калі я стаў пасьпяховым спартоўцам, яны былі вельмі задаволеныя. Яны далей жылі ў Гэмілтане, мама Марыя працавала ў шпіталі, а тата Казімір у сталеліцейнай фабрыцы. Дарэчы, мама пражыла 94 гады і памерла 5 гадоў таму, а таты няма з намі ўжо 35 гадоў.
Які клюб быў для вас апошнім?
1968 год.
Д. Мішук: У 1978-79 гадах я граў за San Diego Hawks. Потым шмат гульцоў пачалі пераходзіць з NHL у WHA. Але яшчэ гадоў 10 пасьля сыходу на пэнсію я граў у клюбе олдтаймэраў. Дзякуючы гульням мы зьбіралі грошы на дабрачынныя мэты.
А сёньня вы яшчэ цікавіцеся хакеем?
Д. Мішук: Так, вядома ж. З задавальненьнем гляджу матчы з удзелам Сідні Кросбі, гэта новы Уэйн Грэцкі. Ён капітан Pittsburgh Penguins. Гэта фантастычны спартовец. За Chicago Blackhawks грае Джонатан Тэіўз, ён двухразовы алімпійскі чэмпіён. Тое, што гэты хлопец робіць з клюшкай – гэта штосьці дзівоснае. Кожны сэзон я гляджу матчы Кубка Стэнлі.
А пасьля сыходу на пэнсію ніколі не было жаданьня вярнуцца ў хакей? У якасьці інструктара, трэнэра, уладальніка хакейнай школы?
Д. Мішук: Не, не было. У пачатку 80-ых я трошкі займаўся тэніроўкай маладых хакеістаў, але гэта быў занятак не для грошай, гэта адбывалася, як цяпер кажуць, на грамадзкай аснове.
І чым вы заняліся на пэнсіі?
Д. Мішук: Я пайшоў у бізнэс. У Сан-Дыега я працаваў у фірме Jack In The Box. Гэта адна з буйнейшых у Амэрыцы кампаній у бізнэсе гамбургераў. У 1980 годзе мы вярнуліся ў Канаду. Тут я заняўся франчайзінгам. Мы адкрылі бары хуткага абслугоўваньня Tim Horton Donuts. Гэтая сетка спэцыялізуецца ў печыве й каве. У нас найлепшая кава ў Канадзе. Дарэчы, Цім Хортан таксама быў хакеістам з Гэмілтана, які іграў у НХЛ. Ён трагічна загінуў у 1974 годзе. Яго бізнэс стаў візітнай карткай Канады. Сёньня гэта сетка ў два разы большая, чым Макдональдс. Наша сям’я ужо некалькі дзясяткаў гадоў у гэтым бізнэсе. У нас з сынамі чатыры рэстараны Tim Horton Donuts, мы вельмі задаволеныя тым, як ідуць нашыя справы. У нас ёсьць дом і зямля ў Флярыдзе ў ЗША, кожную зіму мы праводзім там.
А ці лёгка было стварыць свой бізнэс у Канадзе?
Д. Мішук: У 80-ыя гады, калі мы гэтым заняліся, было значна прасьцей, чым сёньня. За гэты час вырасьлі падаткі, зьявілася бюракратыя. Але да камунізму, дзякуй Богу, нам яшчэ вельмі далёка (сьмяецца).
Джон Мішук з жонкай Корай.
Хацеў бы вярнуцца да тэмы вашай малой радзімы? Ці расказвалі Вам бацькі, дзяды, пра тое, як выглядала іх жыцьцё ў Налібаках? Ці былі ўспаміны пра Налібакі часткай вашай сямейнай гісторыі?
Д. Мішук: Так, канешне. У нашым доме заўсёды гучала назва Налібакі, было шмат гісторый, успамінаў. Найбольш ведае й памятае мая сястра. Я на жаль, мушу прызнацца, што калі быў дзіцем, то ў мяне быў мільён іншых заняткаў і я не асабліва зьвяртаў на гэта ўвагу. Пэўна, як кожнае дзіця. А калі мне споўнілася 25 гадоў, то мая сям’я пераехала ў ЗША. Мы жылі паміж Канадай і Амэрыкай і ў мяне не было часу заглыбіцца ў гэтае пытаньне. Апрача таго, у Канадзе людзі, як бы, закрытыя ва ўласнай краіне й мала цікавяцца сьветам, можа трошкі Амэрыкай. Бабуля Міхаліна памерла ў 1963 годзе, я не пасьпеў шмат пра што ў яе распытацца. Дзядуля памёр на параплаве, якім мы ў 1951 годзе плылі ў Канаду, я яго амаль не памятаю. Але ў нас ёсьць шмат здымкаў з Налібак, нашых сваякоў, знаёмых адтуль, гэта частка нашай сямейнай традыцыі. У Гэмілтане і ў Таронта ў нас больш двух дзясяткаў сваякоў з Беларусі, мы пастаянна сустракаемся й размаўляем. Калі ўжо можна было высылаць лісты ў Беларусь, то бацькі часта туды пісалі. А потым, калі распаўся СССР, то мама з сёстрамі была ў Налібаках. Таму сувязь са сваімі людзьмі ў нас ніколі не спынялася. Я ўжо каторы год збіраюся паехаць у Налібакі й цяпер, калі ў мяне больш вольнага часу, я спадзяюся, што хутка прыеду ў Беларусь.
Аўтар: Дзьмітры Гурневіч