Накдаўн і мат. Што такое шахбокс
34mag.net пагутарыў з Iпэ Рубiнгам, вынаходнiкам вар’яцкага віду спорту, у якім чаргуюцца шахматы і бокс.
34mag.net пагутарыў з Iпэ Рубiнгам – вынаходнiкам вар’яцкага віду спорту, у якім чаргуюцца шахматы і бокс.
Накаўт шахматысту
На першы погляд, шахбокс падобны на п’яную спробу вызначыць, хто круцейшы на тусоўцы, дзе сабраліся прадстаўнікі задротаў і пацаноў з раёна, настолькі несумяшчальна глядзяцца ў адным спартовым блоку сапраўдная баксёрская бойка ўперамешку з шахматнымі партыямі. Але гуляюць у шахбокс нармальныя людзі, і сама гульня паступова набірае папулярнасць сярод еўрапейцаў і нашых усходніх суседзяў.
Ля вытокаў незвычайнага гібрыднага спорту стаіць галандскі творца Іпэ Рубінг, які апошнія шаснаццаць гадоў тусуецца ў Берліне. Да стварэння шахбоксу Іпэ быў паспяховым мастаком-перфармансістам, але ўжо год ён цалкам прысвячае сябе шахбоксу, працуючы над гэтым своеасаблівым арт-праектам фул-тайм. Са стваральнікам шахбоксу мы звязаліся праз скайп.
–- Галоўная ідэя гэтага спорту заключаецца ў пошуку самага разумнага з наймацнейшых мужчын нашай планеты, – распавядае Іпэ. – Крышку падобную канцэпцыю мае біятлон, бо там трэба моцна кантраляваць свой пульс пасля забегу, каб добра сканцэнтравацца на стральбе. Але шахбокс прынамсі на ўзровень складанейшы, бо задача тут не толькі ў тым, каб заваліць суперніка на падлогу, але і ў тым, каб засяродзіцца, думаць, падлічваць, быць крэатыўным. Самае складанае ў гульні – кантраляваць цела пасля спарынгу, справіцца са стрэсавымі гармонамі і байцоўскай злосцю, каб зрабіць добрыя і абдуманыя шахматныя хады.
Спаборніцтва складаецца з адзінаццаці раўндаў. Цотныя раўнды – тры хвіліны сапраўднага боксу, няцотныя – супернікі чатыры хвіліны змагаюцца ў «хуткія шахматы». Брэйк паміж раўндамі доўжыцца адну хвіліну. Перамога дасягаецца накаўтам, тэхнічным накаўтам, матам, здачай праціўнікам шахматнай партыі або пратэрміноўкай ім шахматнага часу. Калі шахматная партыя заканчваецца ўнічыю, а накаўта не адбылося, падлічваюць балы баксёрскіх раўндаў. Калі і тут атрымліваецца нічыя, перамогу прысуджваюць таму, хто гуляў чорнымі фігурамі.
Ідэю шахбоксу Іпэ Рубінг падгледзеў у коміксе Froid Équateur француза Энкі Білала, выдадзеным у 1992 годзе. Незвычайны від спаборніцтва так натхніў Іпэ, што ён цвёрда вырашыў перанесці фантазію на рэальныя байцоўскія рынгі. Да стварэння новага віду спорту Рубінг падышоў як сапраўдны мастак – ён быў адным з удзельнікаў першага бою-перформансу. Гэта адбылося ў 2003 годзе ў Амстэрдаме, дзе ён пад псеўданімам Іпэ «Джокер» перамог свайго суайчынніка Луі «Законніка» Вээнстра. Самы першы бой наведалі больш за тысячу гледачоў.
–- Я змагаўся 45 хвілін і быў блізкі да таго, каб проста зваліцца на падлогу, – смяецца Іпэ. – Але неяк здолеў мабілізавацца і вытрымаў да канца баксёрскага раўнду, калі празвінеў званок. Тут я ледзь не закрычаў ад радасці. Наступнае, што я пабачыў, – шахматны столік на рынгу. Пачаўся фінальны раўнд. У той дзень я перамог у выніку пратэрміноўкі шахматнага часу.
Ужо праз два гады, у 2005-м, у Берліне адбыўся першы чэмпіянат Еўропы па шахбоксе. З таго часу міжнародныя чэмпіянаты адбываюцца амаль штовосень. Існуюць дзве лігі: World Chess Boxing Organisation, куды ўваходзяць аматары з Кітая, Індыі, Расіі, Ірана, Германіі, Італіі, Вялікабрытаніі і ЗША, і Chess Boxing Global, куды ўваходзяць прафесійныя спартсмены. Байцы знаходзяцца самі: праз супольную тусоўку або запаўненне анкеты на афіцыйным сайце. Тут ёсць і прафесійныя баксёры, і шахматысты, але сустракаюцца і паліцыянты, і студэнты-матэматыкі.
Мат баксёру
Дзейны чэмпіён свету па шахбоксе – беларус Леанід Чарнабаеў, вядомы на рынгах як Лео Крафт па мянушцы «Граніт». Дарэчы, Леанід – прафесійны баец і чалец нацыянальнай каманды Беларусі па боксе. Наш зямляк перамог ва ўсіх трох шахбокс-баях, у якіх удзельнічаў. 3/0 – гэта вельмі высокі паказнік, бо звычайныя каэфіцыенты для шахбоксу – 0/1, 1/1 або 1/0. У прынцыпе, у гэтым спорце дастаткова адной перамогі, каб зрабіцца чэмпіёнам у пэўнай вагавай катэгорыі.
З Леанідам мы таксама звязваемся праз скайп, ён адразу дэманструе фінгал пад правым вокам і жартуе: адразу бачна, што баксёр.
Гуляць у шахматы Леанід пачаў у шэсць гадоў, у гурток яго зацягнула маці, бо сама гуляла ў маладосці і хацела, каб сын працягнуў традыцыю. За восем гадоў, прысвечаных шахматам, Чарнабаеў дасягнуў пэўных вышынь, але па-сапраўднаму яго заўсёды вабіў бокс. Калі хлопцу стукнула чатырнаццаць, ён запісаўся ў гурток па боксе, і паступова шахматы адышлі ў мінулае.
–- Аднойчы, калі мне ўжо было сямнаццаць, я ад нейкай настальгіі зайшоў павітацца ў свой шахматны гурток, – успамінае Леанід. – І тут выкладчыца мне кажа: “Бачыла па «Еўраспорце», што баксёры цяпер у перапынках не на канатах адпачываюць, а ў шахматы гуляюць”. Я падумаў, што яна прышпільваецца, і адказаў нешта кшталту: “Не трэба так жартаваць, вы ж ведаеце, што я па-сур’ёзнаму баксірую, а сюды зазірнуў толькі з вамі пабачыцца».
Але высветлілася, што настаўніца не жартавала. Тады юны баксёр запоўніў анкету на сайце шахбоксу і забыўся на гэты выпадак. Праз тры месяцы яму патэлефанавалі з асацыяцыі і запрасілі на бой за тытул чэмпіёна свету.
–- Я ішоў з трэніроўкі і ўбачыў, што тэлефануюць з незнаёмага нумара. Суразмоўца пачаў нешта не па-нашаму балбатаць, я вырашыў, што нехта з хлопцаў жартуе, і кінуў слухаўку, – усміхаецца Леанід. – Потым ужо патэлефанаваў перакладчык і распавёў, што мусіў адбыцца бой за тытул чэмпіёна свету па шахбоксе паміж амерыканцам і рускім. Але амерыканец траўмаваўся і не можа ўзяць удзел, а ўсе квіткі ўжо прададзеныя, і арганізатары тэрмінова шукаюць таго, хто можа пабіцца з рускім. Ну, я паехаў і перамог яго. З таго часу і панеслася: калі знаходзяць каго-небудзь разумнага і моцнага, каб мне быў раўнёй, – запрашаюць. Але адбываецца гэта рэдка.
На меркаванне чэмпіёна, самае цяжкае ў шахбоксе – пераключыцца пасля раўнду боксу на шахматы, наладзіцца і кантраляваць сябе: сядаеш за дошку – сканцэнтруйся, успомні сваю тактыку; вяртаешся на рынг – забудзься на шахматы, не разлічвай наступныя хады.
–- Мне падаецца, што тут, як у жыцці, важна, які ў цябе характар. Я чалавек спакойны, мне лёгка змяніць пласцінку, а ёсць эмацыйныя, якія ніяк не могуць астыць пасля бойкі, – дзеліцца вопытам чэмпіён. – Усюды трэба думаць. У боксе таксама. Самы глыбокі зман, што бокс – гэта не шахматы, думаць не трэба. Насамрэч – трэба і вельмі хутка, бо калі памыляешся ў шахматах, нічога страшнага не адбываецца, а ў боксе будуць рэальныя фізічныя наступствы.
