Чым жыў футбол у Беларусі, калі Марадона запальваў у Італіі: Брэст без грошай ляснуў чэмпіёнаў АГ, «Дынама» Мінск катала дзіўныя матчы, «Шахцёр» ужо браў медалі
За тры дзясяткі гадоў да Дыега ў Брэсце і новага тытула «Напалі».
Футбольны сезон-2022/23 выдаўся вельмі паспяховым для галоўных каманд у жыцці Дыега Марадоны - яны ўзялі вялікія тытулы ўпершыню пасля таго, як нагу да гэтага прыклаў сам Дыега. У 1986-м ён са зборнай Аргентыны стаў чэмпіёнам свету (у 1990-м, дарэчы, дайшоў да фіналу, але саступіў там ФРГ) - у канцы 2022-га дасягненне паўтарыў Ліянэль Месі з таварышамі. Ну а на днях афіцыйна аформіў чэмпіёнства ў Італіі «Напалі» - клуб, у якога абодва тытула ў Серыі А да таго былі звязаныя з Марадонам: свята Неапалю Дыега дарыў у 1987-м і 1990-м.
Далёка не ўсё так радасна ў брэсцкага «Дынама», дзе Марадона ў 2018-м засвяціўся ў якасці ганаровага прэзідэнта. 2022-і каманда скончыла на 13-м месцы ў ЧБ, не без цяжкасці пазбегнуўшы пераходных матчаў. На 2023-і збірала склад пад высокія месцы - а ў выніку пачала сезон з пяці паражэнняў і пасля сямі тураў набрала ўсяго тры ачкі.
А як справы ў Брэста былі на стыку 1980-х і 1990-х, калі Марадона-футбаліст шумеў у Італіі, дзе праходзіў і срэбны для яго ЧС-1990? Што тады было з беларускім футболам у цэлым? Успамінаем падзеі 30-гадовай з лішняй даўніны.
Брэсцкае «Дынама» абгуляла будучых чэмпіёнаў АГ у сезоне без грошай
«Дынама» да канца 1980-х звыкла гуляла ў сваёй зоне Д3 СССР - з камандамі з цяперашніх краін Балтыі, заходняй Расіі, Беларусі і Малдовы. У 1986-м брэстаўчане пад кіраўніцтвам Івана Шчокіна сталі сёмымі ў табліцы, пасля чаго каманду прыняў 31-гадовы Людас Румбуціс, які толькі скончыў кар'еру ў мінскім «Дынама». У новым клубе малады трэнер паставіў перад кіраўніцтвам фінансавае пытанне, але яно не вырашылася.
- У 1988-м у брэсцкага «Дынама» сезон быў цяжкі, мы мала перамагалі, і з грашыма было туга. Не было грошай. Зусім. І быў момант, калі я проста пайшоў таксаваць, - успамінаў Румбуціс.
Брэсцкае «Дынама» у канцы 1980-х, Румбуціс - сёмы злева ў верхнім шэрагу
У 1987-м каманда заняла высокае для сябе чацвёртае месца ў зоне - праўда, тыя ж 42 ачкі набралі яшчэ тры калектывы, а змагацца за павышэнне мог усё роўна толькі пераможца. Зрэшты, у 1988-м атрымалася ўжо толькі 10-я пазіцыя. На 1989-ы зона пашырылася з 18 да 22 каманд - у павялічанай кампаніі «Дынама» змагло стаць сёмым. Пасля гэтага савецкі футбол пакінулі балтыйскія каманды, а ніжэйшыя лігі перадзялілі - зрабілі яшчэ і Д4 («другую ніжэйшую лігу»). Брэстаўчане ж засталіся ў зоне "Захад" Д3, куды дадаліся ўкраінскія і каўказскія каманды, і сталі дзевятымі.
Перад апошнім саюзным сезонам Румбуціса ў Брэсце змяніў Юрый Курненін. У 1991-м "Дынама" стала 16-м у сваёй зоне Д3. Далей быў першы чэмпіянат Беларусі - у аднакругавым турніры 1992-га брастаўчане адразу выйгралі бронзу, якая заставалася іх адзіным медалём ЧБ да чэмпіёнства ў 2019-м.
Самай яркай падзеяй у жыцці «Дынама» у канцы 1980-х стаў матч з алімпійскай зборнай СССР - яна прыехала ў Брэст 7 траўня 1988-га, дзе прыдумалі правесці злёт савецкіх алімпійцаў, за чатыры месяцы да старту Гульняў у Карэі. Па правілах АГ тады не было абмежаванняў па ўзросце, але ў складзе не магло быць удзельнікаў чэмпіянатаў свету - тым не менш у зборнай усё роўна былі заўважныя гульцы савецкага Д1. Часам такія матчы малых і вялікіх каманд практыкаваліся для размінкі апошніх.
Але лёгкай прагулкі ў гасцей не атрымалася. У «Дынама» быў ужо згаданы безграшовы сезон, але пры ажыятажы гледачоў (у пратакол запісалі «перааншлаг», 11 тысяч чалавек) гаспадары выдалі матч жыцця. Па сведчаннях відавочцаў, асаблівы кураж злавіў брамнік Алег Сыраквашка, які цудоўным чынам даставаў любыя мячы. З вядомых у будучыні імёнаў для ўсяго белфутбола за «Дынама» гулялі Алег Радушка, якога па ходзе сезона забяруць мінскія «аднаклубнікі», і Андрэй Хлебасолаў, які ў 1996-м паставіць рэкорд ЧБ па галах.
У сярэдзіне першага тайма лік адкрыў брастаўчанін Генадзь Кудзей - і як супернікі ні намагаліся, адгуляцца так і не змаглі. «Дынама» перамагло 1:0 - і горад яшчэ доўга славіў сваіх футбольных герояў.
Галоўны трэнер савецкіх алімпійцаў Анатоль Бышавец зрабіў высновы - на АГ не паехалі чацвёра з 14 удзельнікаў матча ў Брэсце, у тым ліку будучы генменеджар «Дынама» Валдас Іванаўскас. Затое Аляксей Міхайлічэнка ўжо праз месяц пасля свайго брэсцкага матча адправіўся на ЧЕ-1988, дзе стаў віцэ-чэмпіёнам. А ў кастрычніку дзесяць футбалістаў, якія саступілі «Дынама», сталі алімпійскімі чэмпіёнамі, у фінале ў дадатковы час адолеўшы Бразілію з узыходзячымі зоркамі Рамарыё і Бебета.
У 2019-м у Брэсце ў разгар барацьбы за беларускае чэмпіёнства вырашылі згуляць ключавы матч супраць "Шахцёра" ў копіях формы, у якой "Дынама" перамагло ў 1988-м. Атрымаўся адзін з самых скандальных матчаў у гісторыі ЧБ, які не перашкодзіў клубу ўзяць тытул, але надоўга запомніўся сваімі эмоцыямі і спробай арганізаваць VAR з тэлефона.
Мінскае «Дынама» гуляла дзіўныя матчы - журналісты наўпрост называлі іх дамоўнымі
Адзіным клубам ад Беларусі вышэй за савецкі Д3 заставалася мінскае «Дынама». Але яго поспехі ў элітным дывізіёне пасля золата-1982 і бронзы-1983 былі не надта прыкметныя. Самым паспяховым годам другой паловы 1980-х быў 1987-ы - у чэмпіянаце мінчане сталі пятымі, а ў фінале Кубка СССР у самай канцоўцы ўпусцілі перамогу над кіеўскім «Дынама». Украінцы зрабілі лік 3:3, а потым забралі тытул у серыі пенальці, дзе не рэалізавалі свае спробы Сяргей Бароўскі і Сяргей Алейнікаў.
У 1989-м быў яшчэ фінал Кубка футбольнага саюза СССР - там мінчукі саступілі яшчэ адной украінскай камандзе, «Дняпру». Але куды мацней апошнія гады «Дынама» ў савецкім футболе запомніліся з непрывабнага боку. У 1990-м і 1991-м каманда правяла некалькі вельмі дзіўных матчаў - уратавалася ад пераходных сустрэч перамогамі над кіеўскім «Дынама», якое ўжо аформіла чэмпіёнства, і над душанбінскім «Памірам», які потым прыехаў у Мінск відавочна атрымліваць нічыю ў адказ. У канцоўцы за гаспадароў забіў будучы трэнер зборнай Беларусі Міхаіл Мархель - і схапіўся за галаву. Гасцям хутка далі зраўняць лік, а восем журналістаў адкрыта заявілі, што лічаць матч дамоўным.
Далей былі яшчэ больш тэатральныя паказы, на якія тады вельмі востры "Прэсбол" адрэагаваў, наўпрост назваўшы адзін з матчаў "Дынама" "гастролямі тэатра драмы і камедыі". Нават трэнер мінчукоў Міхаіл Вергеенка прызнаваў, што "былі не беспадстаўнымі размовы, што вынік можа быць не зусім чысты". А Мархель крыху пазней практычна тлумачыў, што «часам не застаецца нічога іншага, як згаджацца на «дамову», інакш грошы сыдуць суддзям, і тады наогул нічога не свеціць».
У 1992-м «Дынама» ужо ў незалежным беларускім футболе адразу ўзяла і чэмпіянат, і Кубак.
На беларускім узроўні ў топах быў "Шахцёр"
З іншых беларускіх каманд у канцы 1980-х у Д3 СССР гулялі гродзенскі "Хімік", магілёўскі "Дняпро", віцебскі КІМ, гомельскі "Гомсельмаш" (які пачатак 1990-х правёў ужо ў Д4). Самым паспяховым годам стаў 1988-ы - у сваёй зоне "Дняпро" аказаўся 4-м, "Хімік" - 5-м.
У той жа час праходзіў і чэмпіянат БССР, які ў 1989-м нават падзяліўся на два дывізіёны, так шмат стала каманд. Самым паспяховым у канцы 1980-х - пачатку 1990-х на гэтым узроўні быў мінскі "Спадарожнік" пад кіраўніцтвам Уладзіміра Курнева: чэмпіёнства ў 1988-м і 1990-м, срэбныя медалі 1987-га і 1989-га, ды яшчэ і Кубак БССР-1989.
А яшчэ адной камандай, якая ўвесь час была ў прызах, з'яўляўся цяперашні гегемон ЧБ «Шахцёр». Салігорцы ў 1988-м саступілі тытул у чэмпіянаце БССР толькі па пенальці, у 1989-м сталі трэцімі, у 1990-м - зноў другімі. Трафей таксама быў - Кубак БССР-1988. Хто б тады ведаў, што сусветная зорка таго часу Дыега Марадона праз 30 гадоў асабіста будзе вітацца за руку з гульцамі "гарнякоў" і глядзець на пераможны матч "Шахцёра", прыехаўшы ў Брэст.
