Чым жыве акадэмія АБФФ і хто ў ёй вучыўся: яшчэ не закрылася, перацярпела Вяргейчыка, але выхлап не ўражвае
Будучыня белфутболу?
З году ў год беларускія футбольныя спецыялісты і трэнеры паўтараюць, што для дасягнення прыстойных вынікаў у дарослым спорце трэба вырашыць пытанні на дзіцяча-юнацкім узроўні: змяніць падыходы, выбудаваць сістэму - і толькі тады можна чакаць перамог і сярод дарослых. У асноўным, такія размовы не вядуць ні да якіх канкрэтных дзеянняў, але ў сярэдзіне 2010-х усё ж была спроба нешта змяніць кардынальна. Федэрацыя футбола стварыла акадэмію футбола, каб прапускаць праз яе самых таленавітых беларускіх гульцоў-падлеткаў. Гэты праект, які сустрэў цёплую рэакцыю з боку УЕФА, дзейнічае (так, да гэтага часу) ужо амаль 8 гадоў.
«Трыбуна» даведалася, як і чым жыве акадэмія сёння.
Запусцілі ў сярэдзіне 2010-х, Вяргейчык выступаў за закрыццё праекта
Яшчэ летам 2014-га на сумесным пасяджэнні Мінспорту Лукашэнкі і АБФФ было аб'яўлена, што з новага навучальнага года на базе Рэспубліканскага вучылішча алімпійскага рэзерву (РГВАР) пачне функцыянаваць футбольная акадэмія. Меркавалася, што ў Мінску ў адным месцы збярэцца каля двух дзясяткаў гульцоў з усёй краіны 2000-2001 гадоў нараджэння. Тагачасны першы намеснік старшыні футбольнай федэрацыі Сяргей Сафар'ян казаў, што гэты калектыў можа стаць базавым для зборнай Беларусі, якая будзе змагацца за права ўдзельнічаць у Алімпійскіх гульнях-2020 і 2024.
У выніку спробавую каманду сфармавалі з футбалістаў толькі 2000 года нараджэння, кіравалі ёю Аляксей Вергеенка і Кірыл Альшэўскі. Трэнеры імкнуліся адбіраць самых перспектыўных футбалістаў, але з упорам на перыферыю - усё ж там умовы падрыхтоўкі адрозніваюцца ў горшы бок ад сталічных.
Праект функцыянаваў пад наглядам куратараў з акадэміі амстэрдамскага "Аякса". Дамова з клубам быў заключаны на тры гады. АБФФ атрымала спецыяльную праграму навучання, за яе рэалізацыяй сачылі галандскія спецыялісты, перыядычна прыязджаючы ў Мінск. Супраца з "Аяксам" каштавала АБФФ 35 тысяч еўра.
- Акадэмія «Аякса» - адна з перадавых у Еўропе па падрыхтоўцы элітных маладых футбалістаў ад 16 да 19 гадоў, - казаў у 2015-м Сафар'ян. - У чэрвені 2014-га мы з'ездзілі ў Амстэрдам. Нашы галандскія партнёры дапамаглі з перамовамі і спрыялі добразычліваму стаўленню з боку "Аякса". Нам паказалі ўсё - нават пусцілі на закрытае трэнаванне галоўнай каманды. Атрыманая інфармацыя задаволіла - мы заключылі дамову на тры гады.
Пра пачынанне АБФФ ведалі ва УЕФА, і Мішэль Плаціні падчас аднаго з прыездаў у Мінск запэўніў, што Беларусь у найбліжэйшай будучыні будзе ўключана ў праграму дапамогі не самым футбольным краінам, якая прадугледжвала фінансавую і метадычную падтрымку па падрыхтоўцы маладых футбалістаў. З ліпеня 2015 года наша краіна сапраўды стала ўдзельніцай праекта УЕФА. У адпаведнасці з яго патрабаваннямі неабходна было сабраць яшчэ дзве каманды (2001 і 2002 гады нараджэння).
У самой акадэміі менавіта той перыяд лічаць пачаткам паўнавартаснай гісторыі праекта - некалькі ўзростаў, трэнеры, перспектывы. Адзінае, заставалася вырашыць пытанні з размяшчэннем. Тады будаўніцтва тэхнічнага цэнтра АБФФ (будынак знаходзіцца ў Вяснянцы побач з Домам футбола і прызначана для пражывання розных зборных), хлопцы жылі ў інтэрнаце РГВАРа і аздараўленчым лагеры Мінгарвыканкама "Лідар". Толькі пасля здачы тэхцэнтра, ужо ў другой палове 2016-га, каманды 2001 і 2002 гадоў нараджэння пераехалі да Дома футбола, а калектыў 2000-га застаўся ў РГВАР.
Група 2000 года нараджэння працавала пад кіраўніцтвам трэнераў вучылішча алімпійскага рэзерву, 2001-м годам займаўся Альшэўскі, 2002-м - Міхаіл Мархель. Але першай камандай, якая прайшла ўсе чатыры гады паўнавартаснага навучання ў акадэміі, стаў калектыў менавіта Мархеля.
Цікава, што той выпуск цяпер у вялікім футболе прадстаўлены літаральна адзінкамі. Навідавоку, напрыклад, Аляксей Шалашнікаў, які выступае за «Славію», але належыць БАТЭ. Пад кіраўніцтвам Аляксея Багі ў «Шахцёры» працуе Андрэй Макаранка. За "Мінск" стабільна выходзіць Кірыл Забелін. Астатнія ці скончылі кар'еру, ці перайшлі ў міні-футбол, ці з'ехалі за мяжу, дзе бегаюць у глыбокім міноры.
Акадэмія функцыянуе дагэтуль, хаця намаганнямі ўжо былога першага намесніка старшыні АБФФ Юрыя Вяргейчыка некалькі гадоў таму магла спыніць існаванне. Функцыянер хоць на словах і рупіўся пра развіццё маладых гульцоў, аднак лічыў, што іх павінны рыхтаваць клубы ў рэгіёнах, а вось "Акадэмія футбола АБФФ" менеджэру была не да спадобы.
Па інфармацыі «Трыбуны», некалькі гадоў таму Вяргейчык хацеў згарнуць праект, які быў адзначаны на ўзроўні УЕФА, і адправіць дзяцей у рэгіянальныя клубныя школы. Праз гэта трэнеры акадэміі АБФФ нейкі час знаходзіліся ў няведанні наконт таго, ці будзе праводзіцца новы набор. Але праект усё ж працягнуў існаванне. Вырашальным фактарам на яго карысць стала тое, што істотную частку фінансаў на акадэмію федэрацыя атрымлівала ад УЕФА. Блізкія да Дома футбола спецыялісты адзначалі, што закрыццё акадэміі, напэўна, выклікала б здзіўленне ў еўрапейскім офісе.
І што цяпер? Вяргейчыка з пасады прыбралі і панізілі да кіраўніка федэрацыі футбола Мінска, а акадэмія АБФФ функцыянуе.
Як жыве зараз акадэмія: тры ўзросты, дзясятак трэнераў і траты пад мільён долараў
За час існавання акадэміі ў АБФФ працавалі трое кіраўнікоў. Пачыналася ўсё пры Сяргеі Румасе, працягнулася пры Уладзіміры Базанаве, цяпер пасаду займае Мікалай Шарснёў.
У самой акадэміі за некалькі апошніх гадоў таксама адбыліся змены ў кіраўніцтве. Яшчэ нядаўна яе ўзначальваў падпісант ліста за Лукашэнку Уладзімір Карыцька. Прыйшоў ён у акадэмію пасля няўдалай кваліфікацыі на Еўра-2020 са зборнай Беларусі U-19, галоўным трэнерам якой з'яўляўся. Па сутнасці, на новай пасадзе Карыцька адказваў за працу трэнераў груп падрыхтоўкі юных футбалістаў. Пратрымаўся на пасадзе ён да пачатку 2022-га, а сышоў праз амбіцыі, якія згулялі з ім злы жарт. Карыцька вырашыў, што час замахнуцца на высокія пасады ў АБФФ - напрыклад, на пасаду першага намесніка старшыні. З гэтай ідэяй ён схадзіў да так званага міністра спорту Сяргея Кавальчука. Але той парыў не ацаніў, тым больш тады яшчэ Кавальчук і Вяргейчык (якраз ён і быў першым намеснікам Базанава на той момант) сябравалі. У выніку Вяргейчык застаўся, а Карыцьку змусілі сысці з акадэміі ў пачатку 2022-га.
Некаторы час праект заставаўся без галоўнага трэнера, усімі працэсамі кіраваў начальнік тэхцэнтра Дзмітрый Касянок. Галоўны трэнер з'явіўся ў лютым мінулага года - ім стаў 38-гадовы Дзмітрый Караткевіч. У белфутболе гэта фігура не самая вядомая: прафесійную кар'еру завяршыў у 22 гады, пагуляць паспеў толькі за РГВАР, «Баранавічы» і «Верас», а скончыўшы, прысвяціў сябе трэнерскай працы з дзецьмі. Трэнаваў у розных школах - мінскага «Дынама», ФШМ, мядзельскай Strong, салігорскага «Шахцёра». Узначальваў зборную Беларусі U-16, з якой заняў другое месца на "Кубку развіцця-2022". Неўзабаве пасля гэтага і стаў галоўным трэнерам Акадэміі АБФФ.
Першы час Караткевіч на новай пасадзе нічым асаблівым не вылучаўся, але бліжэй да канца вясны 2022-га разгарнуў актыўнасць. І шмат што рабіў па ўказцы Вяргейчыка, з якімі перасякаўся яшчэ ў Салігорску. Напрыклад, у акадэміі здарылася некалькі трэнерскіх адставак, якія кіраўнікі патлумачылі "аптымізацыяй матэрыяльных рэсурсаў".
З падачы Караткевіча не быў працягнуты кантракт з двухразовым чэмпіёнам Беларусі Аляксандрам Шагойкам, які да таго працаваў з камандай 2005 года нараджэння. Сваё месца, прычым разам з памочнікамі, страціў экс-трэнер маскоўскага "Лакаматыва", мінскага "Дынама" і іншых клубаў Сяргей Кабельскі. У акадэміі ён адказваў за падрыхтоўку дзяцей 2007 года нараджэння. Літаральна за некалькі дзён да звальнення Кабельскі з калектывам выйграў чэмпіянат Беларусі.
Астатнія трэнеры ў акадэміі чакалі, ці не напаткае і іх такі ж лёс. Аднак пра новыя трэнерскія перастаноўкі за мінулы год інфармацыі не паступала.
Цяпер на базе акадэміі займаюцца групы трох узростаў: хлопцы 2006, 2007 і 2008 гадоў нараджэння. Усяго - каля 60 чалавек, з якімі працуе дзясятак трэнераў: галоўны, яго памочнік, па два трэнеры варатароў на кожную групу. Дадаць сюды можна медыкаў і масажыстаў. Адбор у акадэмію праходзіць штогод, тэрмін навучання - тры гады. Пачынаецца навучальны год у верасні.
Групу 2008 года вядзе чэмпіён Беларусі-2000 у складзе "Славіі" Валерый Апанас. Юнакоў 2007 года трэнуе Дзмітрый Караткевіч. А вось з 2006 годам працуе Павел Яўсеенка, які ў свой час браў Кубак і Суперкубак Беларусі з "Гомелем".
- У канцы лета, бліжэй да навучальнага года, запрашаем футбалістаў у Мінск, дзе на палях акадэміі яны трэнуюцца, знаёмяцца з умовамі і зноў спрабуюць праявіць сябе з лепшага боку. Па выніках збору трэнерская рада прымае рашэнне пра залічэнне самых годных у чальцы акадэміі. У ідэале імкнемся да таго, каб аснову нашых каманд складалі рабяты з невялікіх мястэчкаў і раённых цэнтраў, якія з'яўляюцца кандыдатамі ў юнацкія зборныя па сваіх узростах. Даем ім шанец і дапамагаем пабудаваць прафесійную кар'еру, прынесці карысць краіне, - распавядаў Касянок.
Падлеткі трэнуюцца на палях федэрацыі, жывуць у тэхцэнтры. Да іх паслуг - натуральныя і штучныя палі, трэнажорная зала, сауны і басейн, паслугі псіхолага і рэабілітолага. Жывуць гульцы пад наглядам старэйшага выхавацеля, які сочыць за дысцыплінай.
Усе правы на футбалістаў захоўваюць клубы, з якіх яны прыехалі. Акадэмія, груба кажучы, бярэ спартоўцаў у арэнду, каб пасля вярнуць у ФК.
- Федэрацыя не мае права і не прэтэндуе на тое, каб падчас ягонага [футбаліста] знаходжання ў акадэміі заключаць з кім-небудзь кантракты. Гэта права застаецца толькі за клубам, які дэлегаваў гэтага маладога чалавека, – у 2015-м расказваў Сафар'ян. Прынцыпы з таго часу не памяняліся.
Цікава, што да нядаўняга часу ў тэхцэнтры былі ўсяго дзве групы падрыхтоўкі, яшчэ дзве базаваліся ў РГВАР. Аднак, калі ў 2021 годзе ўлады выключылі футбол з прыярытэтных відаў спорту, футбольнае аддзяленне ў вучылішчы алімпійскага рэзерву было закрытае. Групы старэйшых узростаў пераехалі ў Акадэмію АБФФ. Самых дарослых федэрацыя выпусціла (хлопцы раз'ехаліся па клубах) і вырашыла пакінуць толькі тры ўзросты - у тым ліку па эканамічных прычынах.
Паводле нашай інфармацыі, на ўтрыманне акадэміі АБФФ траціць каля двух мільёнаў рублёў на год (у раёне 800 тысяч долараў па цяперашнім курсе). Грошы ідуць на заробкі трэнераў, утрыманне тэхцэнтра, харчаванне (сняданак і абед у гульцоў у школе, а падвячорак і вячэра - у акадэміі), экіпіроўку для футбалістаў. Таксама закладзеныя выдаткі на дастаўку гульцоў у школы Мінска і назад у акадэмію. Адбіраюць футбалістаў па ўсёй Беларусі, найлепшыя прыязджаюць у сталіцу, тут жывуць і вучацца ў школах, з якімі АБФФ заключае дамовы на фармаванне спецыяльных класаў.
Грошы на акадэмію АБФФ дае са свайго бюджэту, які практычна на 100 працэнтаў фармуецца з паступленняў ад УЕФА. Ужо з дзясятак гадоў бюджэт федэрацыі вагаецца ў межах 10-12 мільёнаў долараў на год. Дарэчы, можна дадаць, што яшчэ некалькі гадоў таму фінансава дапамагаў федэрацыі "Беларуськалій". Але калі функцыянеры ў АБФФ пачалі свае эксперыменты з фінансавымі і ўзроставымі лімітамі, кіраўнік кампаніі Іван Галаваты адмовіўся падтрымліваць федэрацыю, і тая у выніку страціла каля мільёна долараў штогадовых паступленняў.
А як гуляюць каманды акадэміі?
У адрозненне ад дарослых футбалістаў, юнакі праводзяць свой чэмпіянат краіны па схеме восень-вясна. І цяпер працягваецца першынство ў розных узростах. Акадэмія АБФФ прадстаўленая камандамі U-15, U-16 і U-17.
Лепш за ўсіх справы ідуць у самых маладых гульцоў. У папярэднім раундзе (удзельнікі былі падзеленыя на восем груп, з якіх 16 найлепшых калектываў выйшлі ў наступны этап) каманда акадэміі ў сваёй групе заняла першае месца: 10 перамог у 10 матчах пры розніцы мячоў 108:1. У наступным раундзе, які завершыцца ў пачатку чэрвеня, каманда таксама не ведае сабе роўных: сем перамог у сямі матчах пры розніцы мячоў 40:1.
16-годкі таксама прабіліся ў фінальны этап і сёлетняй вясной вядуць барацьбу за золата чэмпіянату. Праўда, пасля шасці тураў займаюць трэцяе месца ў кампаніі васьмі прэтэндэнтаў на тытул: чатыры перамогі, дзве паразы (забіта 20 мячоў і прапушчана сем). Адставанне ад лідуючага "Віцебска" - шэсць балаў. Завершыцца першынство 24 чэрвеня.
Ну і найстарэйшы ўзрост акадэміі таксама змагаецца за чэмпіёнства ў сваёй групе. 17-гадовыя футбалісты адстаюць ад лідара мінскага "Дынама" на два балы і займаюць трэцяе месца: тры перамогі, дзве нічыі і адна параза пры розніцы мячоў 19:10. Тут апошнія матчы турніру будуць згуляны таксама 24 чэрвеня.
У розныя гады праз акадэмію АБФФ прайшлі форварды Ілля Васілевіч (45 матчаў у вышэйшай лізе, з іх 35 за БАТЭ, 3 галы і 2 перадачы) і Арцём Пятрэнка (59 матчаў, 7+1, зараз гуляе за «Славію»), паўабаронца Алег Нікіфарэнка (66 матчаў, 12+5, з гэтага сезона выступае за мінскае «Дынама»)
Фота: "Трыбуна"
