У падмане на 35 тысяч долараў абвінавацілі зорку ЧБ пачатку стагоддзя – штампаваў галы за мінскае «Дынама», прывёз слугу, засмуціў БАТЭ ўжо пасля Беларусі
Нядоўгі, але яркі госць вышэйшай лігі Баба Адаму.
Экс-нападаючы мінскага «Дынама» Арманда Баба Адаму нядаўна апынуўся ў вышуку. Паліцыя Ганы падазрае 43-гадовага былога футбаліста ў махлярстве. Пакуль мясцовым СМІ вядома пра адзiн супрацьпраўны эпізод, звязаны з дзяўчынай па імені Меліса. З ёй Баба Адаму пазнаёміў іншы футбаліст, з якім яна хадзіла ў царкву. Той прадставіў калегу як свайго хроснага бацьку. Меліса хацела пабываць у ЗША, і мужчыны паабяцалі ёй дапамагчы. Дзеля гэтага дзяўчына пералічыла ім 450 000 ганскіх седзі (каля 35 тысяч долараў).
«Ён знік, і званкі на ўсе ягоныя нумары не праходзяць. Я паведаміла ў паліцыю, і зараз ён у вышуку. Я даведалася, што ён хаваецца ў Кумасі (родны горад футбаліста ў Гане – Tribuna.com). Ён падмануў многіх людзей», – распавяла Меліса.
Баба Адаму гуляў у чэмпіянаце Беларусі ўсяго паўгода, аднак за гэты час паспеў пакінуць нядрэнную памяць. Вяртаемся на 20 гадоў назад, у сярэдзіну 2003-га, калі ганскі нападаючы прызямліўся ў Мінску.
Узялі па пратэкцыі Байдачнага
У пачатку чэмпіянату-2003 мiнскае «Дынама» пад кіраўніцтвам Георгі Гюрава забуксавала. Каманда балгарскага трэнера ў шасці стартавых турах набрала ўсяго сем балаў і ішла ў сярэдзіне турнірнай табліцы. Пасля паражэння 0:2 ад мінскага «Тарпеда-СКА», на той момант лідара вышэйшай лігі, Юрый Чыж аформіў першую майскую адстаўку трэнера за перыяд свайго валодання клубам. Гюрава не зберагла нават перамога ў Кубку Беларусі-2002/03. На вакантную пасаду Чыж запрасіў Анатоля Байдачнага, які на той момант пасля раставання з «Растсельмашам» знаходзіўся без працы практычна год.
Новы трэнер магутна пачаў з «Дынама»: да канца першага круга мінчане восем разоў перамаглі пры адной нічыёй. Пасля 15 тура «бела-блакітныя» ішлі трэцімі, на два ачкі адстаючы ад «Гомеля» і «Тарпеда-СКА». І гэтага Байдачнаму было мала. Коуч анансаваў паміж коламі вялікія змены ў камандзе, якія павінны былі дапамагчы дынамаўцам добра выступіць у Кубку УЕФА, дзе ў першым раундзе кваліфікацыі патрапілі на «Брондбю» Мікаэля Лаўдрупа, які ўпэўнена стартаваў у чэмпіянаце Даніі. Каб лепш падрыхтавацца да саперніка, Байдачны нават адпраўляў у Капенгаген свайго памочніка Юрыя Курненіна.
Пры гэтым у «Дынама» і без таго хапала праблем: браты Максім і Юрый Цыгалкi за свае паводзіны атрымалі працяглыя дыскваліфікацыі, а яшчэ чатыры важныя выканаўцы – Пётр Злацінаў, Мікалай Рындзюк, Андрэй Мілеўскі і Ян Цігараў – на працяглы час трапілі ў клубны лазарэт. Са здаровых нападаючых у распараджэнні Байдачнага заставаўся толькі малады Сяргей Карніленка, а значыць, «Дынама» было проста неабходнае ўзмацненне атакі.
Закрыць праблемную пазіцыю Байдачны вырашыў знаёмымі футбалістамі. Летам 2003-га каманда падпісала Уладзіміра Макоўскага, якога трэнер, аднак, пераважна выкарыстоўваў у сярэдняй лініі, і Арманда Баба Адаму. Апошні сцвярджаў, што атрымаў імя ў гонар легендарнага Дыега Арманда Марадоны. Праўда, не адразу пасля нараджэння, бо ў 1979-м будучы ганаровы прэзідэнт брэсцкага «Дынама» быў яшчэ не надта вядомым у свеце. Арманда ганца пачалі называць ужо ў дзяцінстве, параўноўваючы яго стыль гульні з зоркай. Пазней аргенцінскае імя з'явілася ва ўсіх дакументах нападаючага. Па словах афрыканца, на Радзіме яго ведаюць менавіта як Арманда, а «Баба Адаму» нікому нічога не кажа.
Нападаючы пазнаёміўся з Байдачным за два гады да пераходу ў «Дынама». У 2001-м трэнер заўважыў форварда падчас збораў свайго наварасійскага «Чарнаморца» ў ААЭ. Малады Арманда тады выступаў за мясцовы «Аль-Шабаб» ужо чацвёрты год пасля ўнікальнага няўдалага прагляду ў «Гаўры» (ён нібы доўжыўся шэсць месяцаў 1998-га). Пасля доўгіх перамоў Баба Адаму адправіўся ў Наварасійск за 50 тысяч долараў. Аднак за паўгода ганец не здолеў дэбютаваць за каманду з-за траўмы і наступнай аперацыі. Да таго моманту Байдачны ўжо ўзначальваў «Растсельмаш», куды і забраў Арманда. За наступны год афрыканец паспеў засвяціцца ў «Лакаматыве», з якім стаў чэмпіёнам Расіі-2002, і «Тарпеда-Металургу» Сяргея Алейнікава, за які так і не згуляў.
У ліпені 2003-га «Дынама» ўдалося дамовіцца з «чыгуначнікамі» пра арэнду Баба Адаму да канца года. Вырашальным фактарам, дзякуючы якому легіянер пагадзіўся на пераход, была магчымасць ізноў папрацаваць з Байдачным. Праўда, трэнер выказваў незадаволенасць паводзінамі падапечнага. Напрыклад, футбаліст мог затрымацца дома на месяц больш, чым трэба, прапускаючы ў расійскіх клубах перадсезонную падрыхтоўку. Таксама Баба Адаму вывучыў толькі некалькі базавых слоў па-руску за два гады ў Расіі, тлумачачы гэта цяжкасцю мовы.
Прыехаў у Мінск са слугой
«Дынама» выдзеліла Баба Адаму кватэру ў самым цэнтры Мінска – каля «Макдональдса» на праспекце Незалежнасці. Футбаліст прывёз з сабой вялікую колькасць абутку – а таксама ўласнага слугу.
«Ёсць адзін хлопец, які мне дапамагае па гаспадарцы, а я яму за гэта плачу. Ведаю яго ўжо шмат год, ён таксама з Ганы. А што тут такога? У нас гэта нармальна. Скажам, у маiм доме на Радзіме наогул шмат прыслугі. Хтосьці прыбірае, хтосьці сцірае, хтосьці гатуе», – распавядаў Арманда.
Дынамавец называў Мінск прыгожым горадам, але гуляў па ім нячаста, больш бавіў час дома. Магчыма, адна з прычын была ў тым, што, на думку Баба Адаму, беларусам было «ўласціва ставіцца да прадстаўнікоў іншых нацыянальнасцей з немалой доляй негатыву». Відаць, так футбаліст вырашыў пасля таго, як на беларускіх стадыёнах на яго адрас раздаваліся словы кшталту «тумба-юмба».
«Расізмам гэта назваць нельга, але такая рыса вашых людзей мне не сімпатычная. Аднак нічога не зробіш. Імкнуся не зацыклівацца на дрэнным», – дзяліўся нападаючы.
Дома Баба Адаму любіў падоўгу сядзець у інтэрнэце. Для афрыканца ў 2003-м глабальная сетка не была ў навіну. Па словах футбаліста, у Гане ўжо тады ў кожнага 4-гадовага быў мабільны тэлефон, а пасля сталення дзеці абзаводзіліся машынамі.
«У цэлым узровень жыцця ў Гане вышэйшы, чым у Беларусі. Бо наша краіна вельмі багатая на прыродныя рэсурсы: золата, алмазы. Эканоміка ўвесь час развіваецца, і ў вялікіх гарадах, скажам, у сталіцы Акры, людзі жывуць, быццам у Амерыцы», – хваліўся Арманда.
Супраць «Брондбю» не дапамог
Адзін з першых матчаў Баба Адаму за «Дынама» стаў еўракубкавым. У сярэдзіне жніўня каманда на Ту-154 з групай падтрымкі ў 71 чалавека паляцела ў Капенгаген, дзе праводзіла першы матч з «Брондбю». Байдачны перад гульнёй не хаваў, што спадзяецца на індывідуальныя якасці звязкі форвардаў Баба Адаму – Макоўскі, якую паставіў у старт. Аднак па факце звязкі не атрымалася: наперадзе гуляў самотны Баба Адаму, а Макоўскі дзейнічаў у сярэдзіне поля.
Датчане змянілі лічбы на табло ўжо на трэцяй хвіліне – на штрафным Баба Адаму не ўдалося перапыніць верхавую перадачу на суперніка, а затым заблакаваць удар. У тым матчы, які «Дынама» прайграла 0:3, Арманда так нічым небяспечным за 90 хвілін каля варот «Брандбю» не запомніўся.
Пасля буйной паразы афрыканец не губляў аптымізму, успамінаючы камбэк «МЮ» у фінале Лігі чэмпіёнаў-1999. Па словах Баба Адаму, у Капенгагене дынамаўцы нідзе не саступілі гаспадарам акрамя стандартаў, а «лiк 0:3 відавочна не па гульні».
«Калі здолеем зрабіць правільныя высновы з той паразы, выправім памылкі і прадэманструем зладжаную гульню, плюс удача, то цалкам зможам перамагчы «Брондбю» у Менску з любым лікам. Хоць 10:0», – быў аптымістычны легіянер.
Перад гульнёй у адказ Байдачны абяцаў быць верным схеме 4-4-2 і схіляўся да выбару ў пару нападаючых да Баба Адаму флангавага Валадзянкова, аднак у старце ганец з'явіўся наперадзе разам з Карніленкам. У Мінску ў Арманда ўжо мелася некалькі нядрэнных момантаў, але хаця б на адзін гол гэтага не хапіла – а мінчане ў выніку і тут усухую прайгралі (0:2).
Першае пытанне пасля матча Байдачнаму было па гульні афрыканца, які, на думку журналіста, прайграваў усе верхавыя мячы. Байдачны адказаў, што Баба Адаму наверсе саступіў «працэнтаў 60, не больш», і абвінаваціў у гэтым аўтараў пасоў, нязручных для форварда, і сапернікаў ростам вышэй за 190 см (у Баба Адаму – 187 см).
У ЧБ пакінуў добрае ўражанне
А вось на ўзроўні чэмпіянату Беларусі форвард выглядаў вельмі класна. Ужо пасля некалькіх матчаў «Прэсбол» напiсаў, што ў вышэйшай лізе «легіянера такога ўзроўню, магчыма, проста не было». Каб забіць дэбютны матч у вышэйшай лізе, Арманда спатрэбілася ўсяго 13 хвілін на полі. 4 жніўня 2003-га Баба Адаму выйшаў у старце супраць сталічнага «Лакаматыва» і вызначыўся ўжо пры першым небяспечным моманце – Віталь Валадзянкоў з левага флангу навесіў у штрафную каманды Анатоля Юрэвіча, дзе афрыканец паразіў цэль. Той гол прынёс перамогу «Дынама» (1:0), падоўжыўшы серыю вікторый да чатырох запар. У наступным туры Баба Адаму пасля сценачкі з Карніленкам зноў аформіў пераможны гол – у гасцях у «Маладзечна-2000» (2:0).
Пасля гэтага мінчане ў рамках 1/16 фіналу Кубка Беларусі адправіліся ў госці да «Бярозы» (Д2). І пры 5,5 тысячы гледачоў ганец зрабіў сваё ў трэці раз запар – ударам галавой з лініі варатарскай адкрыў лік у матчы, які завяршыўся перамогай гасцей 2:0. Падчас святкавання гола дынамаўскія фанаты закідалі поле дымавымі шашкамі, а затым прыняліся біцца з прыхільнікамі «Бярозы», пасля чаго моцна пацярпелі ад мясцовага АМАП.
У 2003-м на беларускіх стадыёнах Баба Адаму запомніўся добрай гульнёй у паветры, нядрэннай тэхнікай і выбарам пазіцыі. Пры гэтым форварда крытыкавалі за гульню на чыстых мячах і адсутнасць належнай матывацыі. Тым не менш за 13 матчаў, якія паспеў правесці легіянер (амаль усе – па 90 хвілін), ён забіў сем мячоў – і гэта пры серыі з чатырох матчаў без галоў пад канец года. Па выніках сезона Баба Адаму заняў трэцяе месца ў рэйтынгу лепшых дэбютантаў вышэйшай лігі паводле ацэнак «Прессбола». Больш за сярэднi бал ганца (5,31) было толькі ў Эду (5,62) з «Тарпеда-СКА» і Сяргея Кузняцова (5,36) з «Гомеля».
З Баба Адаму ў складзе «Дынама» прайграла толькі ў двух матчах, але ключавых для каманды – без шанцаў у гасцях «Гомелю» (0:3) і дома БАТЭ (0:4). У выніку «Гомель» у 2003-м стаў чэмпіёнам Беларусі, БАТЭ ўзяў срэбра, а «Дынама» фінішавала толькі на трэцім месцы.
Байдачны растаўся з «бела-блакітнымі» праз некалькі дзён пасля канца чэмпіянату. Трэнер і Чыж правялі сустрэчу, на якой паведамілі адзін аднаму пра жаданне спыніць супрацу. Як расказваў Байдачны, у яго на той момант ужо не было кантракту з «Дынама», бо ён у пачатку жніўня 2003-га прыняў зборную Беларусі пасля Эдуарда Малафеева.
Хацеў гуляць за зборную Беларусі
У верасні 2003-га Байдачны здзівіў заявай, што Баба Адаму пасля двух месяцаў у Беларусі ўжо гарыць жаданнем выступаць за зборную краіны пад кіраўніцтвам трэнера. Па словах трэнера, гэтае пытанне тады «разглядалася», праўда, кім – засталося невядомым.
«Ён вельмі добры нападаючы. У нас такіх няма. Я думаю, ён з'едзе адсюль увосень і будзе гуляць у Еўропе. Беларускі чэмпіянат – гэта не яго ўзровень. Адзінае, што ён жадае выступаць за зборную Беларусі. Ды няхай гуляе ў Еўропе, а выступае за Беларусь», – заявіў Байдачны.
Нападаючы на той момант ужо быў зайграны за Гану – вядома пра яго ўдзел у трох таварыскіх матчах у 1999-м супраць Ямайкі (2:1), Егіпта (2:1) і Грэцыі (1:1) (у першым спарынгу гол форварда прынёс ганцам перамогу). Гэта не перашкаджала тэарэтычна гуляць і за іншую краіну – ды і пяць гадоў гуляць у чэмпіянаце гэтай краіны тады яшчэ было неабавязкова, калі дамовіцца з ФІФА. Праўда, суіскальнік беларускага пашпарта для атрымання дакумента павінен быў пражыць у краіне не менш за сем гадоў, але і тут існавалі выключэнні.
Зрэшты, здаецца, сур'ёзна гэта нікому не было патрэбна. Баба Адаму не затрымаўся ў Беларусі нават на паўгода. Ужо праз тыдзень пасля фінішу ЧБ стала вядома, што афрыканец паспрабуе працаўладкавацца ў другой Бундэслізе.
Пасля «Дынама» ўсё ж забіў БАТЭ
Аднак рэальнасць аказалася куды больш празаічнай. Першую палову 2004-га Баба Адаму правёў ва ўжо знаёмым чэмпіянаце ААЭ, потым зноў апынуўся ў Расіі, на гэты раз у «Маскве», а ўлетку 2005-га за 200 тысяч еўра перайшоў у «Крылы Саветаў», за якія тады выступалі беларускія футбалісты. Віталь Булыга і Дзяніс Коўба.
У жніўні 2005-га самарцы дэбютавалі ў Кубку УЕФА, дзе стартавалі двубоем з БАТЭ ў другім кваліфікацыйным раундзе. Арманда ўдалося адпомсціць барысаўчанам за разгром у апошнім туры вышэйшай лігі-2003, калі «жоўта-сінія» адабралі ў «Дынама» срэбра. Форвард забіў ударам галавой на восьмай хвіліне хатняга першага матчу за «Крылы» у еўракубках – ганца ніхто не трымаў.
Самарцы спакойна прайшлі БАТЭ па суме двух матчаў (2:0, 2:0) і ў наступным раундзе патрапілі на АЗ Луі ван Гала. Першая гульня ў Самары ператварылася ў захапляльную перастрэлку – гаспадары перамаглі 5:3, а Баба Адаму аформіў 1+2 па «гол+пас». Забіты мяч афрыканца атрымаўся як мае быць.
У матчы ў адказ Арманда стварыў шэдэўр – пасля перадачы ад Коўбы адкрыў лік ударам праз сябе. Аднак следам АЗ забіў тройчы і дзякуючы большай колькасці галоў на выездзе прайшоў у групавы этап, пакінуўшы расiян за бортам.
У пачатку 2006-га Баба Адаму праз сем гадоў вярнуўся ў шэрагі зборнай Ганы – нападаючага ўзялі на Кубак Афрыкі. Тады «чорным зоркам» па дадатковых паказчыках не ўдалося выйсці з групы ў чвэрцьфінал. Арманда правёў на полі толькі другі тайм апошняй гульні супраць Зімбабвэ (1:2), у якім на чацвёртай кампенсаванай хвіліне забіў адзіны мяч ганцаў. Але затое які!
У тым жа годзе Баба Адаму канчаткова растаўся з чэмпіянатам Расіі. Затым у кар'еры афрыканца былі турэцкі «Сакар'яспор» і аравійскі «Аль-Хіляль». Форвард сканчваў у прафесійным футболе на Радзіме, дзе павесіў буцы на цвік у 2012-м, калі яму было 32.
