Міжнародны бан рэзка стаў выгадным для белспорту. На другасных турнірах у Расіі можна азалаціцца (Алімбекава ўжо ў справе) – праўда, грошы могуць адабраць
Адмены санкцый у Беларусі могуць і не захацець.
30 снежня 2022-га было абвешчана пра моцныя змены ў дзяржсістэме ўзнагароджання белспорту. Заяўлена, што выпраўленні і дадаткі падрыхтавалі пасля нарады ў сярэдзіне снежня – таго самага, дзе так званы міністр спорту Сяргей Кавальчук правёў майстар-клас па ківанні перад Аляксандрам Лукашэнкам.
Тое, як рэжым дае грошы спартоўцам (а таксама трэнерам і іншым спецыялістам) у выглядзе штомесячных стыпендый і разавых прызавых за пэўныя дасягненні (прызавыя, дарэчы, могуць быць і ў «натуральнай форме»), прапісана ва ўказе Лукашэнкі ад 15 красавіка 2013 года. № 190 "Аб мерах па стымуляванні дасягнення высокіх спартыўных вынікаў". У папярэдні раз яго прыкметна мянялі ў 2019-м - у прыватнасці, «перавязалі» памер стыпендый з тарыфных ставак першага разраду на базавыя велічыні. Але цяперашнія змены - сапраўды самыя маштабныя за ўсе гады. Разбіраемся, у чым сістэмны спорт будзе жыць па-новаму ў 2023 годзе.
Заплацяць за ўсе поспехі ў Расіі пасля бана - ён становіцца вельмі выгадным для атлетаў
Бадай, галоўнай радаснай навіной для прарэжымных спартоўцаў стала ўвядзенне мноства новых спаборніцтваў, за якія зараз можна атрымаць бюджэтныя сродкі. Раней у спісе былі толькі чэмпіянат свету, чэмпіянат Еўропы і падобныя спаборніцтвы - але на іх цяпер выступаць складана, бо ў абсалютнай большасці відаў спорту для прадстаўнікоў Беларусі дзейнічае міжнародны бан у адказ на вайну ва Украіне, якую з 24 лютага працягвае Расія з выкарыстаннем тэрыторыі Беларусі. Па новых правілах можна атрымліваць прызавыя і стыпендыі за любыя "міжнародныя спаборніцтвы з удзелам нацыянальных і зборных каманд Рэспублікі Беларусь, уключаныя ў рэспубліканскі каляндарны план правядзення спартыўных мерапрыемстваў". У іх лік уваходзяць Гульні краін СНД, а таксама чэмпіянаты, Кубкі і першынствы Беларусі, Расіі і, хутчэй за ўсё, любой краіны, дзе беларускіх удзельнікаў будуць гатовыя прымаць. Праўда, з фармулёўкі вынікае, што за ЧБ атрымаць бонусы можна будзе толькі ў тэорыі - бо для гэтага патрэбны ўдзел Беларусі як зборнай, а звычайна спартоўцы, нават калі з імі прыязджае пасупернічаць пара чалавек з-за мяжы, прадстаўляюць дэ-юрэ сваю вобласць або горад. Аднак нельга выключаць, што новыя правілы матывуюць зьмяніць падыход.
Памер узнагароджання за перамогі на спаборніцтвах такога ўзроўню (часцей за ўсё канкурэнцыя на іх на парадак ніжэйшая, чым на ЧС і ЧЕ) немалы - можна на год атрымаць стыпендыю да 6 бюджэтаў пражытачнага мінімуму для працаздольнага насельніцтва (БПМТН, цяпер роўны 375,26 рубля, то-бок каля 137 долараў, памнажаем на шэсць - атрымліваем больш за 800 долараў штомесяц), але яшчэ круцей атрымліваецца з прызавымі. Па-першае, за перамогу нават на этапе Кубка Расіі, напрыклад, цяпер належыць 160 базавых велічынь (яе якраз павысілі да 37 рублёў, гэта значыць 13,5 долара, значыць, 160 базавых - гэта больш за 2 тысячы долараў), а ўжо на "іншых спаборніцтвах" (якая ж малюецца барацьба за ўключэнні ў "каляндарны план") - і ўсе 200 базавых (2,7 тысячы долараў). Для параўнання, за перамогу на ЧС у алімпійскай дысцыпліне алімпійскага віду спорту належыць з гэтага часу 600 базавых велічынь аднаразова, на ЧЕ - 400.
Але што яшчэ больш прыемна для лаяльных спартоўцаў тое, што ва ўказе прапісана ўзнагароджанне "заднім лікам": прызавыя за поспехі на другаразрадных турнірах выдаюцца "за спартыўны вынік, дасягнуты з 1 сакавіка 2022 года" (адзінае абмежаванне - у дысцыпліне павінна было быць не менш за сем супернікаў). Відавочна парадуюцца гэтаму, напрыклад, беларускія біятланісты, якія трапляюць на п'едэстал практычна ў кожнай гонцы ў Расіі (а часам і па двое ці трое), - на прызавыя бюджэту давядзецца марнавацца значна мацней, чым раней (бо за тыя ж этапы Кубкаў свету па біятлоне ніякіх прызавых у дакуменце як не было прадугледжана, так і зараз няма - іх плацілі з IBU). Тая ж Дзінара Алімбекава зараз можа моцна парадавацца, што яе "слабінкі" не моцна перашкаджаюць перамагаць расійскіх суперніц - толькі за адзін снежаньскі тыдзень на этапах Кубка Расіі яна зарабіла 420 базавых (5,68 тысяч долараў), а "Кубак Садружнасці", па ідэі, толькі апошнім на дадзены момант этапам прынёс падпісантцы за Лукашэнку яшчэ 300 базавых (4 тысячы долараў). Але, магчыма, гэта не канчатковая сума - за колькасць замежных супернікаў (і не важна, што гэта нізкаўзроўневыя расейцы) на спаборніцтвах з «каляндарнага плана» (гэта і ёсць «пункт 17») прадугледжаныя падвышаючыя каэфіцыенты.
А за "вялікія дасягненні" апошніх дзесяці месяцаў давядзецца раскашэліцца ў шматлікіх відах спорту - выдатна сябе ў Расіі адчувалі барцы, плыўцы, цяжкаатлеты і іншыя. З такім раскладам ім становіцца папросту вельмі выгодна, каб міжнародны бан не сканчаўся - настолькі лёгкіх грошай без яго яны сапраўды не ўбачаць. Праўда, каб зусім ужо не згалець, са спісу тых, каму пакладзеныя прызавыя, прадбачліва выключылі прадстаўнікоў гульнявых відаў (футбола, хакея, баскетбола, гандбола, валейбола, воднага пола і хакея на траве).
Рэальна ўводзяць прызавыя за ўяўныя медалі ЧС і ЧЕ (але не для ўсіх)
Пасля ўвядзення міжнароднага бану беларускія чыноўнікі сталі перыядычна забаўляцца падлікам уяўных медалёў на вялікіх турнірах, куды не пусцілі белспорт.
Гэта здавалася смешным, бо фактычна па секундах або ачках параўноўвалі вынікі спаборніцтваў зусім рознага ўзроўню напалу - а ў спорце спаборнічаюць не робаты, так што статус турніру ўсё яшчэ вельмі важны. Але пры рэдагаванні дакументаў змены аказаліся далёка не жартлівымі - з гэтага часу стыпендыі і прызавыя для некаторых спартоўцаў сапраўды будуць асобна пералічвацца, калі тэхнічна дасягнуты вынік ўзроўню еўрапейскіх і сусветных чэмпіянатаў. Праўда, да той жа гімнастыкі гэта не мае дачынення, ды і згаданы біятлон у спіс "абраных" не патрапіў, хоць секунды параўнаць было б можна.
Пашанцавала вось якім відам (чаму менавіта ім - не ведаем): велатрэк (у гіце, індывідуальнай і каманднай гонках праследавання, камандным спрынце), канькабежны спорт (за выключэннем мас-старту), лёгкая атлетыка (за выключэннем бегу па шашы, спартовай хады, паўмарафона і марафона), плаванне, кулявая стральба, стральба з лука, цяжкая атлетыка. З гэтага часу іх прадстаўнікам можна зарабіць добрым вынікам на прахадным спаборніцтве з «каляндарнага плана» прыкметна больш стандартнага. Правілы такія:
• калі на Гульнях краін СНД, чэмпіянатах Беларусі (абмежаванні мы згадвалі вышэй) і Расіі, «іншых спаборніцтвах» паказаць вынік такі ж (ці лепш), з якім узялі які-небудзь медаль апошняга ЧС у той жа дысцыпліне, то прызавыя/стыпендыя будуць як за медаль ЧС (а вось прызавыя/стыпендыю ўзроўню ЧЕ - можна ж не дацягнуць да выніку сусветнага ўзроўню, але паказаць еўрапейскі - атрымаць не выйдзе);
• калі на этапах (ці ў фіналах) кубкаў РБ (абмежаванні такія ж, як па ЧБ) і РФ паказаць вынік такі ж (ці лепшы), з якім узялі які-небудзь медаль апошняга ЧЕ ў той жа дысцыпліне, то прызавыя/стыпендыя будуць як за медаль ЧЕ (прызавыя/стыпендыю ўзроўню ЧС зарабіць немагчыма, які б вынік ні быў).
Памеры прызавых і стыпендый за поспехі на ЧС і ЧЕ (ну і зараз «узроўня» ЧС і ЧЕ) таксама перагледзелі - калі ў агульных рысах, за першае і другое месца павялічвалі, а за трэцяе-шостае памяншалі (за непрызавое месца бонус можна атрымаць толькі у выпадку ўдзелу непасрэдна ў ЧЕ/ЧМ). Таксама неалімпійскія дысцыпліны алімпійскіх відаў прыраўнялі да неалімпійскіх відаў спорту - раней за поспехі ў першых плацілі больш, чым у другіх. Актуальныя памеры такія: максімум па стыпендыях - да 20 БПМТН (2,74 тысячы долараў), па прызавых - як мы ўжо згадвалі, да 600 базавых велічынь (8,1 тысячы долараў).
Заадно адзначым, што ў дакумент уключылі і прызавыя за Алімпіяды - раней яны перад кожнымі Гульнямі зацвярджаліся асобна, але апошнія разы былі менавіта такімі, як зараз замацавана. За золата АГ належыць на дадзены момант 162 тысячы долараў, срэбра - 81 тысяча, бронзу - 54 тысячы.
Будуць патрабаваць назад выдадзеныя грошы, калі з'ехаць за мяжу без дазволу або праявіць "непавагу да дзяржінстытута"
Але куды ж без рэпрэсіўнага складніка! У новай версіі дакумента яна выказана ў тым, што зараз выплачаную спартоўцу стыпендыю ў любы момант могуць абавязаць вярнуць. Раней такога механізма не было - і Кавальчук быў здольны толькі смешна патрабаваць зрабіць добраахвотнае вяртанне ў генія фрыстайла Мікалая Казекі.
Але калі рэжыму "да законаў", яны проста мяняюць іх так, як зручна. Цяпер "падлягаюць кампенсацыі ў рэспубліканскі бюджэт" усе атрыманыя сумы стыпендыі (калі верыць дакументу, толькі бягучых стыпендый - на тыя, якія ўжо скончылі плаціць па іншых прычынах, патрабаванне вяртання не распаўсюджваецца, хоць сістэма ў любы момант можа яшчэ што-небудзь прыдумаць) у шэрагу выпадкаў, далёка не ўсе з якіх датычацца спартыўных вынікаў. А некаторыя фармулёўкі размытыя дастаткова, каб зразумець, як лёгка іх выкарыстоўваць супраць любога “непажаданага”, а іх у рэжыма чым далей, тым болей.
Такім чынам, у якасці прычын для патрабавання вяртання сродкаў пазначаны:
• падрыхтоўка па-за межамі Беларусі без накіравання ад беларускай арганізацыі, з якой заключаная дамова;
• выступ за зборныя іншых дзяржаў;
• прыцягненне да крымінальнай адказнасці (прычым, што прапісана асобна, незалежна ад зняцця або пагашэння судзімасці, заканчэння тэрміну даўніны або амністыі);
• здзяйсненне нейкіх «супрацьпраўных дзеянняў супраць парадку кіравання, грамадскага парадку і грамадскай маральнасці» (пад гэта можна падвесці пры жаданні нават пратэстныя «адміністратыўкі»);
• «непаважлівыя адносіны да дзяржаўных і грамадскіх інстытутаў, канстытуцыйнага ладу» (вось дзе вялізная прастора для барацьбы з непажаданымі);
• публікацыі ці выступы, звязаныя з прафесійнай дзейнасцю, без узгаднення з беларускай арганізацыяй, з якой заключаная дамова (спартоўцам пры рэжыме, як вядома, належыць яго хваліць або маўчаць);
• выяўленне фактаў наяўнасці недакладных звестак у прадстаўленых для прызначэння імянной стыпендыі дакументах.
Па ўсіх пунктах, акрамя апошняга, са спартоўцаў будуць трэсці толькі грошы, якія выдалі ўжо пасля "парушэння" новых правілаў, але пры гэтым калі "парушэнне" было раней (калі - усё роўна, падставай можа стаць любое інтэрв'ю без узгадненне хоць дзесяцігадовай даўніны) , то патрабаваць вярнуць будуць тыя грошы, што былі выплачаныя пасля публікацыі цяперашняга дакумента.
Вярнуць грошы загадваюць на працягу шасці месяцаў, але літасціва дазваляюць падаць хадайніцтва ў Мінспорту аб растэрміноўцы яшчэ максімум на паўгода. Калі сродкі не вярнулі, міністэрства "прымае меры па спагнанні ў судовым парадку".
З прызавымі ўсё загадкава - там спіс падстаў для патрабавання вяртання грошай амаль такі ж (толькі няўзгодненыя публікацыі чамусьці не патрапілі ў пералік), але пры гэтым наогул незразумела, ці будуць выбіваць прызавыя за ўсю кар'еру, або толькі за спаборніцтвы, якія праходзілі пасля «парушэння », або па нейкім іншым прынцыпе. За тыя ж "парушэнні" спартоўцу могуць проста адмовіцца плаціць прызавыя ў выпадку новых перамог.
Але гэта яшчэ не ўсё - ёсць яшчэ спіс прычын, з якіх спартоўцу могуць перастаць плаціць стыпендыю (ужо атрыманыя грошы, так і быць, забіраць не стануць). Вось які:
• удзел у міжнародных спартыўных мерапрыемствах без накіравання ад беларускай арганізацыі, з якой заключаная дамова;
• безвыніковасць вучэбна-трэніровачнага працэсу і (або) невыкананне індывідуальных планаў спартыўнай падрыхтоўкі, у тым ліку праз дэкрэтны адпачынак;
• невыкананне або неналежнае выкананне ўмоў дамовы (гэта значыць, зноў жа, пры жаданні - усё што заўгодна);
• недасягненне вынікаў, прадугледжаных дамовай;
• парушэнне абавязкаў па ўдзеле ў афіцыйных спартовых мерапрыемствах;
• захаванне прычын, якія паслужылі падставамі для прыпынення выплат;
• некаторыя «іншыя выпадкі, прадугледжаныя» дакументам (і зноў шырокі прастор для барацьбы з іншадумствам).
Цікава, што пры гэтым адразу адмовіць спартоўцу ў выдачы стыпендыі могуць толькі праз пададзеныя недакладныя звесткі, «супрацьпраўных дзеянняў супраць парадку кіравання, грамадскага парадку і грамадскай маральнасці», «непаважлівага стаўлення да дзяржаўных і грамадскіх інстытутаў, канстытуцыйнага ладу» і прыцягнення да крымінальнай адказнасці. У астатніх выпадках, атрымліваецца, давядзецца прызначаць стыпендыю, а потым адразу пераставаць яе плаціць – цуды рэжымнай бюракратыі.
Ствараюць камісію па «мэтазгоднасці» выплат спартоўцам
Але якое б ні было рашэнне - прызначыць стыпендыю, выдаць прызавыя, адмовіць, запатрабаваць вярнуць грошы, - яго павінна зацвярджаць Мінспорту. А каб яму было яшчэ цікавей "вырашаць", зараз будзе працаваць "міжведамасная камісія" - праўда, яе склад вызначыць само міністэрства. Гэтая камісія павінна будзе вызначаць "перспектыўнасць" спартоўцаў (што, вядома ж, заўсёды проста і відавочна, і ніякага рэзкага прагрэсу людзей, на якіх ставілі крыж, гісторыя спорту не ведае), на падставе чаго вызначаць "мэтазгоднасць" прызначэння стыпендый і выдачы прызавых. Па выніках сваёй працы камісія павінна фармаваць нейкія «прапановы» і адпраўляць іх на ўзгадненне віцэ-прэм'еру Ігару Петрышэнку, Кавальчуку і непрызнанаму МАК кіраўніку алімпійскага камітэту Беларусі Віктару Лукашэнку (ну ці тым, хто іх зменіць на пасадах).
Калі меркаваць па некаторых фармулёўках дакумента, камісія ў тэорыі можа прапанаваць не плаціць стыпендыю і прызавыя нават тым, хто нічога не «парушаў», - проста таму што ёй так захочацца. Ну а асобна прапісана, што камісія можа пакінуць стыпендыю спартоўкам у дэкрэтным адпачынку. У любым выпадку, што якая-небудзь камісія будзе ісці супраць волі Кавальчука і іншых «рэжымнікаў», уявіць немагчыма.
