10 найлепшых фіналаў чэмпіянатаў свету ў гісторыі
Спіс з пераможцам, які вам вядомы.
Невялікая прадмова. Дзякуй торэнтам і ютубу, што зараз можна паглядзець усе фіналы чэмпіянатаў свету ад 1954 года. Усё, што было да таго, на жаль, захавалася толькі ўрыўкамі – 20-30 хвілін. Нядрэнна, але там усё роўна, калі глядзіш, цэласнага ўяўлення пра гульню не ўзнікае, даводзіцца больш давяраць успамінам сучаснікаў гэтых матчаў.
Таму хоць у рэйтынг і патрапілі два матчы з той эпохі, у рэшце рэшт яны вельмі старанна апісаны сучаснікамі, ды і саму інтрыгу можна ацаніць нават пры такой сітуацыі, але для сябе я вырашыў, што на найвышэйшыя ступені гэтыя гульні прэтэндаваць дакладна не будуць і адкрыюць спіс. Менавіта так, парай, і без вылучэння, які з іх лепшы.
9-10. ЧС-1930. Уругвай – Аргенціна, 4:2 і ЧС-1950. Уругвай – Бразілія, 2:1
У 1930-м у фінале сустракаліся сапраўды дзве найлепшыя каманды свету. Вядома, можна казаць, што калі б англічане не былі такімі снобамі і пачалі прыязджаць на ЧС раней, то ў іх было б больш тытулаў. Ды і, маўляў, што гэта за чэмпіянат, куды дабраліся ўсяго 4 каманды з Еўропы. Але Уругвай даказаў сваю сілу, выйграўшы алімпійскія футбольныя турніры ў 1924 і 1928 гадах, а Аргенціна была фіналістам у Амстэрдаме ў 1928-м (за 4 гады да таго ў Парыж проста не паехала). Таму заява пра тое, што сышліся найлепшыя, мае падставу.
І фінал не расчараваў 68 тысяч гледачоў, якія з“ехаліся ў Монтэвідэа (кажуць, аргенцінцаў было не менш за 15 тысяч, гэта значыць, падтрымка гасцявой каманды была адчувальная). Паняцця пра афіцыйны мяч спаборніцтваў тады не існавала, таму бельгійскі суддзя Лангенус вырашыў, што першы тайм будуць гуляць аргенцінскім мячом, другі – уругвайскім. Адпаведна і згулялі: першы тайм выйгралі аргенцінцы, другі – уругвайцы. Апошнія адкрылі лік, але пасля прапусцілі двойчы, у тым ліку ад галоўнага бамбардзіра чэмпіянату Гільерма Стабіле па мянушцы «Інфільтрадор», якую атрымаў за ўменне прасочвацца скрозь любую абарону.
Але пасля перапынку статус-кво спачатку аднавілі і ўвогуле размеркавалі тры галы па 15-хвілінках тайма. Апошні, 4-ы мяч, на 89-й хвіліне забіў уругваец Кастра, у якога ў дзяцінстве бензапілой адарвала кісць рукі, але натоўпу ўласціва перабольшваць – і шмат гадоў пісалі, што ў Кастра наогул не было рукі. Зрэшты, першаму фіналу ЧС у гісторыі такое перабольшанне сапраўды не перашкодзіла.
Праз 20 гадоў Уругвай зноў перамог у вырашальным матчы суседа па кантыненце. Строга кажучы, гэта, вядома, не быў фінал – тады правялі фінальную пульку на 4 каманды, кожная з кожнай, проста так выпала, што ў апошнім туры прэтэндэнты на золата гулялі паміж сабой. Бразільцы, якія прымалі турнір, былі бясспрэчнымі фаварытамі. У газетах ужо з раніцы былі апублікаваны віншаванні футбалістам ад прэзідэнта краіны і мэра Рыа, а таксама абвешчана меню банкета, які чакаў бразільцаў пасля перамогі.
Але ў уругвайцаў было ўласнае меркаванне. Капітан каманды Варэла яшчэ і матываваў таварышаў па камандзе, напярэдадні матча прынёсшы адну з бразільскіх газет на трэніроўку і памачыўшыся на яе. Амаль 200 тысяч фанаў, якія ўсімі праўдамі і няпраўдамі патрапілі на «Маракану», таксама былі ўпэўненыя ў перамозе, але ў першым тайме галоў не дачакаліся (нягледзячы на прыкметную перавагу любімцаў). Але ўжо праз паўтары хвіліны пасля перапынку супакоіліся: правы вінгер Фрыяса вывеў Бразілію наперад, трапна прабіўшы нізам міма галкіпера уругвайцаў Масполі.
Бразільцаў задавальняла і нічыя, але яны проста не жадалі спыняцца і спрабавалі забіць яшчэ – як не суцешыць тарсіду. Але захапіліся нападам і занадта расслабіўся ў абароне – дрэнная камбінацыя ў любы час. І на 66-й упусцілі рэзкі выпад уругвайцаў, які завяршыла галоўная зорка каманды Хуан Ск'яфіна. А яшчэ праз 13 хвілін, якія прайшлі амаль без момантаў у абедзвюх каманд, уругвайцы правялі яшчэ адну контратаку, якая завяршылася нечаканым ударам ужо правага вінгера уругвайцаў Гіджы. Удар з вострага кута заспеў знянацку кіпера бразільцаў Барбозу, а сам Гіджа потым з гонарам казаў, што, акрамя яго, «Маракана» замаўкала толькі дзеля Фрэнка Сінатры і папы рымскага.
У час, які застаўся, бразільцы ўчынілі сапраўднае нашэсце на вароты саперніка, але ўсё гэта было з прыкметнымі ноткамі істэрыкі. Масполе цягнуў усё, так і выдужалі. Кажуць, што прэзідэнт ФІФА Жуль Рыме аддаў Варэлу чэмпіёнскі кубак ледзь не ўпотай, таму што ўсе разгубіліся і запланаваныя цырымоніі ўзнагароджання скасавалі, каб не раздражняць яшчэ больш бразільскіх фанаў. Шмат гадоў пазней, калі «Маракану» будуць рэканструяваць, той самы брамнік Барбоса, які, вядома, больш не правёў ніводнай гульні за зборную, набудзе штангі варот, у якія прапусціў гэтыя два мячы і наладзіць барбекю, спаліўшы праклятыя стойкі. А зборная пасля таго змяніла колеры асноўнай формы з белай на звыклую нам жоўта-зялёную футболку і сінія трусы.
8. ЧС-1974. ФРГ – Нідэрланды, 2:1
Матч, у якім гаспадары турніру (імі былі немцы) лічыліся андэрдогамі нават нягледзячы на статус дзейных чэмпіёнаў Еўропы і наяўнасць у складзе зорак «Баварыі», якая толькі што выйграла першы для сябе Кубак чэмпіёнаў. Вельмі добра выглядалі на тым турніры нідэрландцы, прадэманстраваўшы ўсяму свету, што такое «татальны» футбол. Так, перад «Баварыяй» тройчы запар лепшым клубам Еўропы быў «Аякс», але трансляцыі нават фіналаў еўракубкаў тады яшчэ былі экзатычнай стравай нават у самым Старым свеце, што ўжо казаць пра іншыя кантыненты.
Таму ўменне нідэрландцаў быць універсальнымі, калі на працягу адной камбінацыі форвард мог адабраць мяч і кінуць у прарыў абаронцы, які біў па варотах, іх прэсінг, у рэшце рэшт гульня найбольш важнага футбаліста ў гісторыі Ёхана Кройфа – усё гэта ўражвала. У вырашальным матчы за выхад у фінал каманда разбіла дзейных чэмпіёнаў бразільцаў, што здавалася сімвалічным актам перадачы ўлады новым каралям ад старых (Пеле на турнір ехаць адмовіўся).
І калі на першай хвіліне нідэрландцы развялі мяч з цэнтра поля і трымалі яго 53 секунды, на апошняй з якіх рывок Кройфа ў штрафной спынілі фолом, то падалося, што гледачоў у Мюнхене чакае доўгі і сумны вечар. Цёзка Кройфа Неескенс рэалізаваў першы ў гісторыі фіналаў 11-метровы – а праз 23 хвіліны італьянскі рэферы Гарэла паставіў ужо другі, у вароты «аранжавых». Немец Гельцэнбайн «маляваў», спатыкнуўшыся за нагу, але суддзя купіўся - і Паўль Брайтнер аднавіў раўнавагу. Цікава, што Брайтнер не быў штатным пенальтыстам каманды, але Улі Хёнес прамахнуўся ў папярэднім матчы з палякамі, а Мюлер біць не хацеў, таму малады нахабнік Брайтнер вырашыў узяць ініцыятыву на сябе.
Далей адбыўся абмен атакамі, у якім, пры ўсёй любові да нідэрландцаў, немцы былі трохі вастрэйшымі – і перад перапынкам Мюлер забіў ужо нармальны гол: трохі каравы, з развароту, нямоцным ударам, але такім, што брамнік Йонгблад узяць не змог. У другім тайме Нідэрланды стварылі больш чым дастаткова момантаў, каб адыграцца, але дзесьці цягнуў нямецкі брамнік Маер, дзесьці не хапала стрыманасці, аднак галоў у гэтым матчы больш не здарылася. У канцоўцы Кройф больш дыскутаваў з рэферы аб яго рашэннях, а немцы ўжо ў сваю чаргу не рэалізавалі пару эпізодаў.
7. ЧС-1978. Аргенціна – Нідэрланды, 3:1
Яшчэ больш драматычную паразу нідэрландцы пацярпелі праз 4 гады – і зноў ад гаспадароў турніру. На гэты раз аранжавыя прыехалі на турнір ужо без Кройфа, якога не адпусціла на турнір жонка, але здолелі замяніць яго калектыўнымі намаганнямі. Не гэтак прыкметны за 4 гады да гэтага Рэнсэнбрынк стаў галоўным галеадорам, а Неескенс вёў гульню каманды – фактычна менавіта ён быў найбольш татальным яе гульцом, паспяваючы і працаваць у адборы, і раздаваць перадачы.
Аргенцінцы ў фінал праціснуліся са скандалам – у другім групавым этапе ў апошнім туры яны выходзілі на матч з Перу, ведаючы, колькі ім трэба забіць, каб апярэдзіць бразільцаў, якія сваю гульню правялі раней. Хапіла перамогі ў 4 галы, для надзейнасці забілі 6, а газетчыкі потым шмат пісалі і аб «жаданні» перуанцаў перашкодзіць супернікам, і аб фінансавай дапамозе ледзь не на дзяржаўным узроўні ад аргенцінскай хунты ў адрас перуанцаў.
У фінале шанцы каманд ацэньваліся як роўныя – і гульня даказала справядлівасць гэтай ацэнкі. Нідэрландцы пачалі больш нервова, аб хуткім голе на гэты раз размова не ішла зусім, але паступова сабраліся і пачалі ціснуць на супернікаў. Бліжэй да перапынку здавалася, што вось-вось аргенцінцы прапусцяць, але іх форвард Кемпес выдаў індывідуальны рэйд – па-майстэрску разабраўся і з абаронцамі, і з брамнікам.
Пасля перапынку нідэрландцы спрасцілі гульню – замест Рэпа, які ўпусціў пару шанцаў у першыя 45 хвілін, бліжэй да завяршэння гадзіны гульні кінулі тараннага Нанінга. Пайшлі кросы, прастрэлы, аргенцінцы не саромеліся збіваць тэмп дробнымі і не вельмі фаламі, судзейства на тым турніры было на іх карысць, але ў выніку ўсё ж не ўтрымалі перавагу – Нанінг рахунак і зраўняў. А на апошняй хвіліне Рэнсэнбрынк змарнаваў шанец жыцця – пасля доўгай перадачы прабіў міма брамніка Фільёлы, але трапіў у штангу.
У авертайме аргенцінцы сваё ўсё ж узялі – Кемпесу пашанцавала з усімі магчымымі адскокамі пры выхадзе сам-насам з Йонглбладам. А ўжо зусім у канцы, калі нідэрландцы абвялі, гаспадары турніру забілі і ў трэці раз – усе пытанні закрыў Бертоні. Круты матч, класны футбол ад абедзвюх каманд, лідарства аргенцінцаў большую частку гульні, камбэк ад нідэрландцаў і іх жа драматычная гісторыя з невыкарастаным шанцам.
6. ЧС-1970. Бразілія – Італія, 4:1
Матч, які, нягледзячы на рахунак, зусім не быў аднабаковым. Бразільцы, якія выйгралі ўсе матчы на турніры, падыходзілі да фіналу адназначным фаварытам. Атакуючая лінія Жаірзіньё – Пеле – Тастаа – Рывеліна да гэтага часу лічыцца самай магутнай у гісторыі футбола краіны, нават лепшай за легендарную чацвёрку 1958-га Гаррынча – Вава – Пеле – Загала. Але ў адрозненне ад той каманды, якая выйграла дэбютнае для «селесао» золата, у абароне бразільцы былі не бездакорныя – прапускалі і ад Чэхаславакіі, і ад Румыніі двойчы, і ад Перу двойчы ўжо ў чвэрцьфінале, і Уругвай свой гол у паўфінале забіў...
Таму італьянцы, лідарамі якіх з'яўляліся лепшы футбаліст Еўропы-1969 Джані Рывэра і выбітны бамбардзір Джыджы Рыва, верылі ў свае шанцы. Трэнер Валькарэджы пры гэтым меў звычку выпускаць Рыверу па ходзе матчу, бо лічыў, што ў старце павінен дзейнічаць Сандра Мацола з «Інтэра»: пасля паразы ад КНДР у 1966-м італьянцы намагаліся не сумяшчаць на полі двух «фантазістаў». І менавіта выхад Рыверы ў чвэрцьфінале з Мексікай і паўфінале з ФРГ (адзін з найлепшых матчаў у гісторыі футбола) станавіўся трыгерам да актывізацыі «скуадры» і злому ёй сітуацыі на сваю карысць.
Пачаў Рывэра на лаўцы запасных і фінал – і ў першым тайме здавалася, што італьянцы зноў могуць прайсці па лязе. Так, хутка прапусцілі ад Пеле (не такі часты для Караля гол галавой за зборную), але бліжэй да перапынку намаганнямі Банінсеніі пасля памылкі бразільскай абароны аднавілі парытэт. Але Валькарэджы не спяшаўся кідаць Рыверу, маючы спадзеў, што той даб'е стомленых бразільцаў бліжэй да канцоўкі – і памыліўся. Жэрсан і Жаірзіньё ў сярэдзіне другога тайма забілі двойчы за 5 хвілін, пазбавіўшы сэнсу гульню з заменамі, да якой прывыклі італьянцы. Фестываль атакуючага футбола завяршыў гол капітана каманды абаронцы Карласа Альберта пасля працяглай камбінацыі, апошні пас у якой аддаваў Пеле. І варатар Альбертозі, і Рывера, які ўсё ж такі выйшаў за 2 хвіліны да таго, толькі назіралі за мячом, які пасля магутнага ўдару ўляцеў у сетку. Матч, які ўвянчаў эпоху Пеле і дамінаванне Бразіліі ў футболе зборных – наступнае чэмпіёнства яна атрымае толькі праз 24 гады.
5. ЧС-2006. Італія – Францыя, 1:1 (5:3)
Гульня падаравала гледачам менш галоў, чым любы іншы матч у гэтым рэйтынгу. Але гэта той выпадак, калі мела значэнне сама інтрыга матчу і тое, як мяняліся ў ім героі і антыгероі. Калі ў сваім дэбюце Марка Матэрацы збіў Фларана Малуду ва ўласнай штрафной, наўрад ці хто бачыў у ім будучага героя гульні. Удар Зідана ад перакладзіны ўсё ж прывёў да ўзяцця варот, і каманда амаль адразу страціла яшчэ пару момантаў, а Марка мог забіць аўтагол. А потым той жа Матэрацы пачаў апраўляцца – і забіў пасля кутняга.
Што ён зрабіў у авертайме – памятаюць усе. Але да авертайму магло і не дайсці, калі б Італія, якую абудзіў гол Матэрацы, лепш выкарыстала свае магчымасці ў асноўны час. Удар Тоні ў перакладзіну, моманты Каннавара і Пірла – рэальныя шанцы. Французы таксама не марнавалі часу, але над Анры ў тым годзе ў вырашальных матчах вісеў праклён: ён змарнаваў шанцы ў фінале Лігі чэмпіёнаў з «Барселонай» і з італьянцамі. Мог быць больш шчодрым да «трохкаляровых» і рэферы Элісанда, але не адважыўся даць другі пенальці ў вароты Буфона за яшчэ адзін фол супраць Малуды.
А далей быў той самы дададзены час, промах Рыберы, сэйв Буфона пасля ўдару галавой Зізу – і словы Матэрацы лідару французаў пра сястру. Італьянцы заўсёды былі ўмелымі ў «гульні розуму», таму псіхалагічная перавага перад серыяй пенальці была ўжо ў іх. У французаў сімвалічна не забіў Трэзэге – той самы гулец, чый гол у фінале Еўра-2000 прынёс перамогу якраз над Італіяй. Круты футбол, драма, якую абмяркоўвалі і праз некалькі гадоў, італьянская вендэта за ўсе мінулыя паразы (і за Еўра, і за вылет у серыі пенальці на ЧС-1998) – вышэй толькі класічныя матчы-драмы.
4. ЧС-1986. Аргенціна – ФРГ, 3:2
Гульня, якая надзвычай нагадвала нядзельны фінал. Аргенціна вяла 2:0, немцы гулялі бледна, але ў рэшце рэшт зраўнялі лік. Але ў каманды Марадоны знайшліся сілы, каб вырваць перамогу – Дыега кінуў у прарыў хаўбека Бурручагу, і той перайграў варатара Шумахера. Вось толькі пасля гэтага супернік не паспеў зраўняць лік – і адпаведна ў фінале ЧС-2022 праз гол Мбапе пайшла іншая гісторыя.
Гэта быў той выпадак, калі гульня перасягнула чаканні. Аргенцінцы лічыліся відавочным фаварытам праз узровень футбола, які дэманстраваў Марадона. Немцам жа істотна дапамагла ўласная слабасць у групе – там яны былі другімі пасля Даніі, якой прайгралі 0:2. І раптам атрымалі зручную сетку – Марока выйграў суседнюю групу, апярэдзіўшы Англію, Польшчу і Партугалію, а ў чвэрцьфінале патрапіліся гаспадары-мексіканцы. Афрыканцаў прайшлі дзякуючы памылцы брамніка суперніка пасля далёкага штрафнога ад Матэуса, мексіканцаў – наогул у серыі пенальці. Фактычна першы класны матч немцы правялі ў паўфінале супраць Францыі, якая раней вынесла чэмпіёнаў італьянцаў і фаварытаў турніру бразільцаў і патраціла прыкметна больш сіл.
Але немцы ў 1980-я (не толькі тады, як мы яшчэ ўбачым, але тады асабліва) спецыялізаваліся на перамогах у матчах, дзе не былі фаварытамі – і таму замест запланаванага фіналу Францыя – Аргенціна з дуэллю Плаціні і Марадоны адбыўся зусім іншы фінал. Матэуса трэнер Бекенбаўэр размяняў на Марадону, што прывяло да таго, што атакуючы патэнцыял ФРГ істотна знізіўся, а аргенцінцы атрымалі тую фору ў 2 галы. Але потым выйшаў Руменіге, Матэус засяродзіўся на крэатыве – і хоць і толькі пасля кутніх, але зраўнялі. І калі б не той пас Марадоны...
3. ЧС-1954. ФРГ – Венгрыя, 3:2
Мусіць, галоўная сенсацыя ў гісторыі фінальных гульняў чэмпіянатаў свету. Сказаць, што венгры былі фаварытамі – не сказаць нічога. Нават Бразілія ў 1950-м не так уражвала: венгры не прайгравалі ў афіцыйных матчах 5 гадоў, выйгралі Алімпіяду-1952, канчаткова знішчылі міф аб непераможнасці Англіі, абгуляўшы 6:3 у Лондане і 7:1 у Будапешце, мелі ў сваім складзе суперзорак Кочыша і Пушкаша. Той камандзе заставалася толькі прыехаць у Швейцарыю, адштампаваць яшчэ некалькі перамог – і павезці дадому медалі чэмпіёнаў.
Пры гэтым венгры мелі вельмі складаную сетку ў плэй-оф, куды выйшлі накідаўшы 17 галоў у вароты карэйцаў і... ФРГ. Трэнер немцаў Гербергер даў адпачыць у тым матчы шэрагу гульцоў асновы, маўляў, усё роўна пытанне выхаду далей будзе вырашацца не тут. Але пры гэтым якраз у матчы групы немцы траўміравалі Пушкаша. Ферэнц паспеў забіць, але пасля траўмы быў на полі больш намінальна. Таму ў плей-оф Бразілію і Уругвай, дзве лепшыя каманды мінулага турніру, прыйшлося праходзіць без яго. Выйшла дзякуючы перамогам з аднолькавым лікам 4:2. Немцы на гэтым фоне не ўражвалі – абгулялі ў статусе аўтсайдэраў Югаславію 2:0 (аўтагол і гол у контратацы ў канцы гульні), а затым разбілі аўстрыйцаў 6:1 – крута, але першы тайм скончыўся толькі 1:0, а затым пасля абмену галамі ў дэбюце другога аўстрыйцы цалкам рассыпаліся, прапусціўшы ў трэці раз.
На фінал Пушкаш вярнуўся, але гуляў не на поўную сілу, хоць і зноў забіў, ужо на 6-й хвіліне. Яшчэ праз 2 хвіліны Цыбар падвоіў перавагу – і тут венгры проста выключыліся. Іх складана асудзіць – у цябе перавага ў статусе, нядаўна крута згуляў супраць таго ж суперніка, зараз павёў у 2 мячы. Адпачыць хаця б некалькі хвілін можна дазволіць сабе. А немцы скарысталіся гэтым – і ўжо на 18-й хвіліне лік быў 2:2! Вельмі шмат пытанняў па абодвух прапушчаных мячах да варатара Грошыча, асабліва да другога, дзе ён памыліўся на выхадзе і Ран з пары метраў увагнаў мяч у сетку. А на 84-й той жа Ран прашыў ударам з-за межаў штрафной усіх, каго мог – і двух абаронцаў, якія на яго кінуліся, і брамніка.
Ужо з цягам часу венгры будуць скардзіцца на ўсё, што можна. І на памылку трэнера Шэбеша, які прыбраў працавітага форварда Будаі пасля паўфіналу з Уругваем, дзе дагуляліся да авертайма і трэнер сумняваўся ў форме гульца. І на рашэнне трэнера кінуць у бой Пушкаша, прынятае нібыта пад ціскам партыйных чыноўнікаў. І на дрэннае надвор'е (ішоў моцны дождж, да якога немцы, узброеныя буцамі Ады Даслера са зменнымі шыпамі, былі гатовыя лепш). І, вядома, на кучу нерэалізаваных момантаў, дзе немцаў ратавалі і брамнік Турэк (у яго гонар потым атрымае мянушку «Тоні» той самы Шумахер), і штанга з перакладзінай. І на англійскага суддзю Лінга, які нібы помсціў мадзьярам за паразы суайчыннікаў, дараваў цвёрдыя фалы немцам і не залічыў мяч Пушкаша ўжо ў самым канцы. Тая параза стала пачаткам канца «залатой каманды» венграў і пачаткам узлёту нямецкага футбола, а некаторыя лічаць – што і ўсяго нямецкага грамадства, якое пасля катастрофы ў Другой сусветнай вайне атрымала магутны эмацыйны допінг у выглядзе нечаканай перамогі бундэстым.
2. ЧС-1966. Англія – ФРГ, 4:2
Магчыма, самы вядомы фінал у гісторыі разам з матчам 2006-га. Гэта не заўсёды супадае з якасцю футбола ці інтрыгай, але ў тым фінале сапраўды хапала ўсяго. І прынцыповасці супрацьстаяння – у рэшце рэшт, пасля двух сусветных войнаў, ці ледзь не ў кожнай ангельскай сям'і былі прычыны ненавідзець немцаў. І інтрыгі са складамі перад матчам – англічане гадалі, ці верне трэнер Рэмсі ў аснову найлепшага форварда каманды Грыўза, які траўміраваўся яшчэ ў групе, ці пакіне не такога раскручанага, але здаровага Херста, які забіў Аргенціне ў чвэрцьфінале пераможны гол. Чаканні былі надзвычайнымі, дастаткова сказаць, што матч глядзела 32 мільёны брытанцаў, самая рэйтынгавая трансляцыя ў гісторыі – нават нядаўняе пахаванне Лізаветы Другой не дацягнула з 26 мільёнамі.
Але тады каралева была жывая – і, як і ўсе англічане, спадзявалася, што «тры льва» нарэшце выйграюць першае для сябе золата. Аднак у немцаў, канечне, былі свае планы. Каманда мела і класнае старэйшае пакаленне на чале з «Бамбардзірам нацыі» Уве Зеелерам і суперабаронцам «Мілана» Шнелінгерам, і таленавітую моладзь – 20-гадовага атакуючага хаўбека Бекенбаўэра (так, пачынаў Кайзер удалечыні ад уласных варот і на тым турніры забіў 4 мячы), і 22-гадовага Аверата. Каманда ішла танкам па брытанскіх палях: 5 галоў швейцарцам, 2 іспанцам («Рэал» тады якраз выйграў Кубак чэмпіёнаў), 4 – у чвэрцьфінале Уругваю і яшчэ 2 – у паўфінале СССР.
Фірмовай прыкметай каманды быў стартавы бліцкрыг, вось і ў фінале немцы хутка адкрылі лік – лепшы бамбардзір каманды Халер скарыстаўся памылкай абаронцы Уілсана. Але англічане знайшлі сілы хутка адыграцца – Херст, якому нарэшце даверыўся Рэмсі, патыліцай забіў пасля падачы Мура са штрафнога. Далей пайшла гульня з узаемнымі шанцамі, дзе стала прыкметна, што трэнер немцаў Шэн вырашыў паставіць Бекенбаўэра гуляць асабіста супраць лідара англічан Бобі Чарльтана. Ці не адсюль будзе аналагічнае рашэнне самога Франца па Матэусе і Марадоне за 20 гадоў? І, што характэрна, ізноў жа немцы ў абодвух выпадках шмат гублялі ва ўласнай атакуючай гульні праз спробу абмежаваць фронтмэнаў суперніка. Англічане былі больш вострымі на працягу большай часткі першага тайма, варатар Цілкоўскі пару разоў сур'ёзна ўступаў у гульню.
Пасля перапынку футбол стаў асцярожнейшым – шмат кросаў, спроб прабіць здалёк, але без галоў. Усё змянілася на 78-й хвіліне, калі Пітэрс забіў за Англію: абаронцы заблакавалі ўдар Херста, але з дабіваннем партнёра па «Вест Хему» справіцца не змог бы ніхто. І тут немцы зайгралі напоўніцу – Бекенбаўэр кінуў Чарльтана, ужо не было патрэбы працаваць па ім. Паспелі – пасля аднаго з фалоў і мітусні пасля таго, як мяч патрапіў у сценку, хутчэй за ўсіх зарыентаваўся абаронца Вэбер. 2:2 – і першы ў гісторыі фіналаў авертайм.
Яго лепш пачалі англічане – у немцаў заставалася не так шмат сіл пасля рыўка ў канцоўцы. Зноў сейвы Цілкоўскі, удар у стойку ад Чарльтана, які нарэшце апынуўся адзін – і той жа гол-фантом Херста, адносна якога сумневы былі і шмат гадоў праз. Кажуць, што ў лінейнага рэферы Тофіка Бахрамава былі свае прычыны помсціць немцам: ягоны брат загінуў на вайне. Як бы там ні было, але на адкрыццё помніка арбітру ў Баку ў 2004 годзе прыляцеў той самы Херст, чый мяч тады залічыў пасля кансультацыі з Бахрамавым суддзя ў полі Дынст. Гэтае рашэнне зламала нават жалезных немцаў – рэальных шанцаў зраўняць лік у іх не было, а на 120-й хвіліне далі Херсту аформіць першы хет-трык у фінальных матчах ЧС.
Першы – і да 18 снежня 2022 года адзіны.
1. ЧС-2022. Аргенціна – Францыя, 3:3 (4:2)
Тут было нямала галоў і ўменне гульцоў нападу знаходзіць свае шанцы нават супраць шчыльнай абароны. І памылкі трэнераў – і іх жа рашэнні, якія ўносілі пералом. Быў выбітны індывідуальны перформанс Месі і Мбапэ, выдатныя камеа Ды Марыі і Кола-Муані, гульня нерваў ад Марцінеса. Была амаль гадзіна, калі мы проста не бачылі Францыю на полі – і яе ж вяртанне з такім грукатам, які толькі быў магчымы. Судзейскія рашэнні, якія будуць абмяркоўвацца і зараз, пры наяўнасці ўсіх тэхналогій свету. Прынцыповасць супрацьстаяння – як на асабістым узроўні двух суперзорак, якія гуляюць за адну каманду – і гістарычная, бо 4 гады таму менавіта Францыя пазбавіла Аргенціну шанцаў на перамогу на турніры.
Такую драматургію хочацца бачыць яшчэ і яшчэ. Можа, праз 4 гады?
Photo credit: Goal
